Από την Υπατία έως τη Γιουγιού Του: 8 πρωτοπόρες γυναίκες που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην επιστήμη

Η ανθρώπινη περιέργεια δεν γνωρίζει όρια. Είναι εκείνη που έκανε την ανθρωπότητα να διερωτάται από πολύ νωρίς για το σύμπαν που την περιβάλλει και να ψάχνει εναγωνίως να βρει απαντήσεις. Είναι εκείνη που ενέπνευσε άνδρες και γυναίκες, σπουδαίους/ες επιστήμονες και εφευρέτες/τριες, να προχωρήσουν σε ανακαλύψεις που θα άλλαζαν τον ρουν της ιστορίας οδηγώντας στην πρόοδο.

Ωστόσο για χρόνια ολόκληρα η πρόσβαση των γυναικών στη γνώση και την εκπαίδευση υπήρξε αδύνατη ή περιορισμένη. Όχι μόνο οι γυναίκες αναμενόταν να αναλάβουν αποκλειστικά τον παραδοσιακό ρόλο της μητέρας και της συζύγου, έχοντας ελάχιστα περιθώρια αυτοβελτίωσης σε άλλους τομείς της προσωπικότητας τους, αλλά, επιπλέον, χαρακτηρίζονταν με μοναδικό γνώμονα το φύλο τους ως λιγότερο ικανές ή έξυπνες από το αντίθετο φύλο.

Οι γυναίκες που επιθυμούσαν να ακολουθήσουν ένα διαφορετικό μονοπάτι, εκείνες που ονειρεύονταν μια καριέρα στην επιστήμη, έπρεπε να ρισκάρουν τα πάντα, αγωνιζόμενες κάθε ώρα και κάθε στιγμή να αποδείξουν την αξία τους, να συντρίψουν τα έμφυλα, και όχι μόνο, στερεότυπα και να εργαστούν κάτω από αντίξοες συνθήκες. Πολλές φορές έπρεπε να παλέψουν για μια θέση στην ανώτατη εκπαιδευτική βαθμίδα, για έναν χώρο ώστε να μπορέσουν να εργαστούν, για χρηματοδότηση και αναγνώριση των κατορθωμάτων τους, πράγματα τα οποία μπορούσε να μην έρθουν ποτέ. Παρέκαμψαν κανόνες, δημοσίευσαν με ψευδώνυμο μα πάνω από όλα πίστεψαν στον εαυτό τους όταν κανείς άλλος δεν το έκανε.

Παρακάτω ακολουθούν 8 γυναίκες που κατάφεραν με επιμονή, δημιουργικότητα και αγάπη για την επιστήμη να συμβάλουν, η κάθε μια με τον τρόπο της, στην πρόοδο και την καλύτερη κατανόηση του κόσμου γύρω μας.

Η Υπατία απεικονίζεται στην περίφημη νωπογραφία του Ραφαήλ «Η Σχολή των Αθηνών» (1509-1511)

Γεννημένη στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου γύρω στο 355 μ.Χ. η Υπατία υπήρξε μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες γυναίκες μαθηματικούς, αστρονόμους και φιλόσοφους. Μαθήτευσε δίπλα στον πατέρα της, τον επίσης μαθηματικό και αστρονόμο Θέωνα, συμβάλλοντας στην επικαιροποίηση παλαιότερων κειμένων με νέες γνώσεις πάνω στη γεωμετρία, την άλγεβρα και την αστρονομία. Υπήρξε μια σεβαστή και διακεκριμένη δασκάλα καθώς και μια δημοφιλής φιλόσοφος της Νεοπλατωνικής Σχολής που προσέλκυε πλήθος ακροατών. Οι ιδέες της και η διδασκαλία της την έκαναν στόχο των χριστιανών εξτρεμιστών της πόλης. Η Υπατία δολοφονήθηκε από τον όχλο γύρω στο 415-16 μ.Χ. Οι σημειώσεις της συνέβαλαν στη διατύπωση νεότερων θεωριών στον τομέα των μαθηματικών και της αστρονομίας.

Η αστρονόμος Καρολίνε Χέρσελ υπήρξε η πρώτη γυναίκα που ανακάλυψε έναν κομήτη, η πρώτη γυναίκα που πληρώθηκε για την επιστημονική δουλειά της καθώς και η πρώτη που έγινε δεκτή ως επίτιμο μέλος στη Βασιλική Αστρονομική Εταιρεία της Βρετανίας (1835). Το 1772 μετακόμισε στην Αγγλία μαζί με τον αδερφό της, τον αστρονόμο Ουίλλιαμ Χέρσελ. Εκεί η Καρολίνε εργάστηκε ως βοηθός και μαθητευόμενη του λαμβάνοντας για τις υπηρεσίες της το 1796 ένα ετήσιο εισόδημα από τον Βασιλιά Γεώργιο Β. Το 1783 θα ανακαλύψει τρία νεφελώματα, ενώ από το 1776 έως το 1797 οκτώ νέους κομήτες. Παράλληλα θα καταρτίσει έναν κατάλογο με 560 μη καταγεγραμμένα αστέρια.

Η Άντα Λάβλεϊς, κόρη της μαθηματικού Anne Isabella Milbanke και του ποιητή Λόρδου Βύρωνα, θεωρείται η πρώτη προγραμματίστρια υπολογιστών. Λόγω της μαθηματικής της εκπαίδευσης και της καλής κοινωνικής της θέσης συνδιαλεγόταν συχνά με τους πιο διακεκριμένους επιστήμονες της εποχής. Το 1833 θα συναντήσει τον Τσαρλς Μπάμπατζ, μαθηματικό και εφευρέτη της «Αναλυτικής Μηχανής», ο οποίος θα γίνει μέντοράς της. Για την «Αναλυτική Μηχανή», ένα αυτόματο μηχάνημα σχεδιασμένο για την εκτέλεση υπολογισμών, η Λάβλεϊς θα συλλάβει την ιδέα μιας γλώσσας προγραμματισμού, προτείνοντας τον τρόπο με τον οποίο η εφεύρεση του Μπάμπατζ μπορεί να προγραμματιστεί ώστε να υπολογίζει τους αριθμούς «Μπερνούλι».

Η Ελίζαμπεθ Μπλάκγουελ υπήρξε η πρώτη γυναίκα γιατρός στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1849 αποφοίτησε με άριστα από την Ιατρική Σχολή της Γενεύης στην Νέα Υόρκη και έκτοτε αφιέρωσε τη ζωή της στη θεραπεία των ασθενών, την πρόσβαση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και τη βελτίωση της θέσης των γυναικών στον ιατρικό κλάδο. Το 1857 άνοιξε ένα νοσοκομείο στη Νέα Υόρκη για άπορες γυναίκες και παιδιά, μέσα στο οποίο παρέδιδε, επιπλέον, μαθήματα σε φοιτήτριες ιατρικής και νοσοκόμες. Ενώ, το 1868, στην ίδια πόλη θα ιδρύσει και την πρώτη ιατρική σχολή για γυναίκες. Πράξη που επανέλαβε στο Λονδίνο το 1874. Σημαντική θεωρείται η συνεισφορά της, επίσης, στην ανάδειξη της σωστής υγιεινής ως μέσο προστασίας από τη μετάδοση ασθενειών, ιδιαίτερα κατά την ιατρική πράξη.

Η πολωνικής καταγωγής φυσικός Μαρία Κιουρί υπήρξε η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ. Το 1891 θα μετακομίσει στο Παρίσι για σπουδές στη Σορβόννη. Εκεί θα συναντήσει τον μετέπειτα σύζυγο της και καθηγητή, Πιερ Κιουρί, με τον οποίο θα ξεκινήσει μια επιτυχημένη συνεργασία που θα οδηγήσει σε μια καινοτόμο έρευνα πάνω στη ραδιενέργεια και την ανακάλυψη δύο νέων στοιχείων, του Πολώνιου και του Ράδιου. Η Μαρία Κιουρί είναι το μοναδικό άτομο στην ιστορία που βραβεύθηκε με Νόμπελ σε δύο διαφορετικούς τομείς: Φυσικής το 1903 και Χημείας το 1911. Επιπλέον, ήταν η πρώτη γυναίκα με διδακτορικό στη Γαλλία και η πρώτη καθηγήτρια της Σορβόννης. Από το 1906 και έπειτα αφοσιώθηκε στη μελέτη των  ιδιοτήτων του ραδίου, κυρίως των θεραπευτικών, ενώ το 1910 δημοσίευσε την πρωτοποριακή της διατριβή για τη ραδιενέργεια.

Η εβραϊκής καταγωγής Λίζε Μαίτνερ ήξερε από μικρή ότι ήθελε να γίνει επιστήμονας. Για τον λόγο αυτό εγγράφηκε στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης όπου και το 1906 ολοκλήρωσε το PhD της στη φυσική. Ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησε να εργάζεται στο Ινστιτούτο Χημείας του Βερολίνου στο πλευρό του χημικού Ότο Χαν πάνω στη μελέτη των ραδιενεργών στοιχείων. Οι δυο τους θα καταφέρουν, ανάμεσα σε άλλα, να απομονώσουν το ισότοπο πρωτακτίνιο-231. Όταν το 1938 η Μάιτνερ θα εγκαταλείψει τη Γερμανία λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού η συνεργασία τους θα συνεχιστεί δια αλληλογραφίας. Την περίοδο εκείνη, η Λίζε, μελετώντας τα αποτελέσματα του κοινού τους πειράματος, θα αντιληφθεί και θα εξηγήσει το φαινόμενο της πυρηνικής σχάσης. Ωστόσο, η επιτροπή απονομής του Νόμπελ Χημείας την παρέβλεψε, το 1944, όταν και έδωσε το βραβείο για τη συγκεκριμένη ανακάλυψη στον συνεργάτη της.

Η Αφροαμερικανή Κάθριν Τζόνσον υπήρξε πρωτοπόρος μαθηματικός της NASA. Η Τζόνσον σπούδασε μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο της Δυτικής Βιρτζίνιας. Αρχικά, λόγω της εκτεταμένης ανεργίας εργάστηκε ως καθηγήτρια, ενώ τη δεκαετία του 1950 έκανε αίτηση στη NASA. Εκεί ήρθε αντιμέτωπη με έμφυλες και φυλετικές διακρίσεις, ωστόσο κατάφερε να αναδειχθεί σε ηγετική φυσιογνωμία του διαστημικού προγράμματος «Μέρκιουρι». Το 1961 υπολόγισε την τροχιά πτήσης της πρώτης επανδρωμένης αμερικανικής αποστολής στο διάστημα, ενώ ένα χρόνο αργότερα επιβεβαίωσε τους υπολογισμούς ενός IBM 7090 που αφορούσαν την πτήση του Τζον Γκλεν, του πρώτου Αμερικανού σε τροχιά γύρω από τη Γη. Κορωνίδα της προσφοράς της, ο υπολογισμός της τροχιάς του Απόλλων 11, της πρώτης επανδρωμένης αποστολής στη Σελήνη το 1969. Το 2015 ο Πρόεδρος Ομπάμα της απένειμε το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας.

Η Χημικός – Φαρμακολόγος Γιουγιού Του έμελλε να γίνει η γυναίκα που θα πραγματοποιήσει τη σημαντικότερη φαρμακευτική ανακάλυψη στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Γεννημένη στην Κίνα, το 1930, η Του αποφοίτησε με το πτυχίο φαρμακολογίας από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Πεκίνου. Από το 1965 εργάστηκε ως ερευνήτρια και μετέπειτα ως επιστημονική διευθύντρια του Κέντρου Παραδοσιακής Κινεζικής Ιατρικής. Εκεί, τη δεκαετία του 1970, η Του, η οποία μελετούσε τα παραδοσιακά κινεζικά φάρμακα και βότανα, θα ανακαλύψει μαζί με την ερευνητική της ομάδα τη δραστική ουσία Αρτεμισινίνη, συστατικό του φυτού «Artemisia annua», η οποία θα χρησιμοποιηθεί σε διάφορα φαρμακευτικά σκευάσματα για τη θεραπεία της Ελονοσίας. Για την ανακάλυψη της, η οποία θα σώσει εκατομμύρια ζωές, η Γιουγιού Του βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ιατρικής το 2015.