«Όλα περνάνε, μόνο η αλήθεια μένει»: Διαχρονικές αλήθειες από τον Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, που γεννήθηκε πριν από 200 χρόνια
Σαν σήμερα, πριν από 200 χρόνια, ήρθε στον κόσμο ένας από τους σπουδαιότερους Ρώσους μυθιστοριογράφους, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, τα λόγια του οποίου μας εμπνέουν μέχρι και σήμερα.
Στις 11 Νοεμβρίου του 1821 γεννιέται ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, ένα από τους μεγαλύτερους Ρώσους μυθιστοριογράφους, που επηρέασε έντονα την παγκόσμια λογοτεχνία.
Γεννήθηκε στην Μόσχα και όταν ήταν έφηβος γνώρισε την απώλεια. Το 1839, ο πατέρας του Μιχαήλ, ένας αυταρχικός και σκληρός γιατρός σε ένα νοσοκομείο απόρων της Μόσχας, δολοφονήθηκε από τους χωρικούς που δεν τον συμπαθούσαν καθόλου. Μέτα την τραγωδία, ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι θα πάει οικότροφος σε δύο διαφορετικά σχολεία της Μόσχας, όπου θα έρθει σε επαφή με την λογοτεχνία, που τόσο αγάπησε.
Το 1843, σε ηλικία 23 ετών, παρατά την κρατική στρατιωτική σχολή μηχανικών της Πετρούπολης όπου φοιτούσε και συστήνεται στο λογοτεχνικό κοινό της Ρωσίας με την μετάφραση της «Ευγενίας Γκραντέ» του Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Τρία χρόνια αργότερα θα παρουσιάσει το πρώτο του μυθιστόρημά με τίτλο Οι Φτωχοί. Με αυτό τον τρόπο θα καταφέρει να μαγνητίσει τα βλέμματα της Ρωσίας και θα αρχίσει να παίρνει την θέση του στους λογοτεχνικούς της κύκλους.
Πρώτο τραυματικό γεγονός της ζωής του ήταν η σύλληψή του τον Απρίλιο του 1849. Το έκτακτο στρατοδικείο στο οποίο υποβλήθηκε τον καταδίκασε για προδοτική συνωμοσία. Λόγος της καταδίκης του ήταν η προσχώρησή του σε μια πολιτικοφιλοσοφική λέσχη, γνωστή ως κίνηση Πετρασέφσκι. Ποτέ του δεν αρνήθηκε τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του, θα ήταν άλλωστε ψέμα αν το έκανε -και ψέματα δεν συνήθιζε να λέει.
Ο μεγάλος λογοτέχνης θα μπορούσε να έχει σβήσει, πριν καν φουντώσει η μεγάλη του φλόγα, καθώς αρχικά, το δικαστήριο τον καταδίκασε σε θάνατο. Η ποινή όμως άλλαξε κάποιους μήνες αργότερα και μετατράπηκε σε τέσσερα χρόνια καταναγκαστικής εξορίας στο Ομσκ.
Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (αριστερά) στο φυλάκιο όπου βρισκόταν κρατούμενος το 1854.
Όταν το 1854 οι μέρες του στο κάτεργο τελείωσαν, τον κατέταξαν σε ένα τάγμα πεζικού, όπου γνώρισε την πρώτη του γυναίκα, την γαλλορωσίδα Μαρία Ισάγεβα. Ο γάμος τους έμοιαζε να είναι βγαλμένος από τα μυθιστορήματά του και η Μαρία σύντομα θα νοσήσει, με την ανίατη ασθένειά να της στερεί τον νου της.
Το 1859, ελεύθερος πλέον να γυρίσει στην Αγία Πετρούπολη, επιστρέφει και εκδίδει με τον αδερφό του Μιχαήλ δύο, όχι και τόσο επιτυχημένα, περιοδικά. Η αποτυχία αυτή θα του στοιχίσει, όμως δεν θα τον κάνει να τα παρατήσει. Θα τον αφήσει όμως με τεράστια χρέη, τα οποία παλεύει να ξεπληρώσει.
Ο εθισμός του στα τυχερά παιχνίδια δεν βοηθάει αυτή του προσπάθεια. Τρέφει όμως τα προσωπικά του βιώματα, τα οποία τον ωθούν να δημιουργήσει τα καλύτερα του μυθιστορήματα. Ο παίκτης, Οι αδερφοί Καραμαζώφ, Έγκλημα και Τιμωρία, Ο Ηλίθιος, Οι δαιμονισμένοι. Όλα τα έγραψε εκείνη την δεκαετία και όλα τους συνολικά ήταν αριστουργηματικά έργα της ρωσικής και παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι, πέρα από την επιληψία που για χρόνια τον βασάνιζε, υπέφερε σ’ όλη του τη ζωή και από πνευμονική ασθένεια. Στις 26 Γενάρη του 1881, υπέστη μια σοβαρή πνευμονική αιμορραγία. Το βράδυ της ίδιας ημέρας, η κατάσταση ήταν τόσο κρίσιμη που κλήθηκε ο ιερέας της γειτονικής Εκκλησίας για να εξομολογήσει και να κοινωνήσει τον σπουδαίο μυθιστοριογράφο.
Ο ίδιος το ήξερε πως θα πεθάνει σύντομα, και πράγματι την επόμενη μέρα, στις 28 Γενάρη (9 Φεβρουαρίου με το νέο ημερολόγιο), άφησε την τελευταία του πνοή. Τα νέα του θανάτου του Ντοστογιέφσκι τάραξαν τους Ρώσους της Αγίας Πετρούπολης. Για δυο ημέρες, το διαμέρισμα της Οδού Κουζνέτσνυ ήταν γεμάτο από κόσμο, που θέλησε να πει το τελευταίο αντίο στον πολυαγαπημένο Ρώσο συγγραφέα.
Για τους υπόλοιπους συγγραφείς της εποχής του, η σημασία του κοινωνικού περιβάλλοντος είχε τον πιο κρίσιμο ρόλο στο έργο τους και αυτή έλεγαν πως πλάθει τους ανθρώπους. Για τον Ντοστογιέφσκι όμως, η έρευνα έφτανε πιο βαθιά. Έψαχνε μέσα στην ψυχή του ανθρώπου, που σύμφωνα με τον ίδιο, από εκεί ξεκινούσε η πηγή του κακού.
Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι ήθελε να σχηματίσει με τα μυθιστορήματά του ένα πανόραμα της ζωής στην ρωσική πρωτεύουσα. Βαθύτατη επίδραση του άσκησε το έργο του Νικολάι Γκόγκολ. Η δράση των μυθιστορημάτων του αναπτύσσεται μυστηριακά και η ατμόσφαιρα τους να μοιάζει κρυπτογραφημένη, με ελάχιστες αναλαμπές καθαρών στοιχείων για το τι θα ακολουθήσει.
Στα έργα του υπάρχει ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται, όμως ο σπουδαίος λογοτέχνης δεν αφήνει ποτέ τον αναγνώστη να το καταλάβει. Και αυτό το καταφέρνει με το απίστευτο ταλέντο του να περιπλέκει την τέχνη και να εισβάλει κάθε φορά και βαθύτερα στην ψυχή των πρωταγωνιστών του.
Δύο στοιχεία όμως είναι πασίγνωστο πως βρίσκονται σε κάθε έργο του. Η έμμονη θρησκευτική του αντίληψη για το ανθρώπινο δράμα αλλά και η κριτική των πάντων, που οδηγεί στην αναίρεση του καθαρού ιδανικού. Από μόνος του καμάρωνε άλλωστε πως ήταν και θα ήταν μέχρι τον θάνατό του «τέκνο της άρνησης και της αμφιβολίας».
Τα πιο σπουδαία λόγια του λογοτέχνηΟ συγγραφέας που δεν κατάφερε ποτέ να ενώσει στο μυαλό του την ψυχή με τον νου και το αίσθημα με την λογική, έγραφε για την τεράστια καλοσύνη αλλά και για την απέραντη κακία, χαρίζοντας στην παγκόσμια λογοτεχνία μερικά από τα μεγαλύτερα διαμάντια της. Το ίδιο εύκολα όμως μας χάρισε και την σοφία του, από την οποία μπορούμε μέχρι και σήμερα να εμπνευστούμε, διαβάζοντας τα αποφθέγματά του.
«Τίποτα πιο δύσκολο από την ευθύτητα και τίποτα πιο εύκολο από την κολακεία»
«Είναι καλύτερο να είσαι δυστυχισμένος και να γνωρίζεις το χειρότερο παρά να είσαι ευτυχισμένος στον παράδεισο των ηλιθίων»
«Χρειάζεται κάτι παραπάνω από εξυπνάδα για να ενεργείς έξυπνα»
«Ο άνθρωπος θέλει μόνο να απαριθμεί τα βάσανά του, δεν μετράει την ευτυχία του»
«Πολλές δυστυχίες έχουν έρθει στον κόσμο από παρεξηγήσεις και από πράγματα που δεν ειπώθηκαν»
«Στην πραγματικότητα, η πίστη δεν πηγάζει από το θαύμα, αλλά το θαύμα από την πίστη»
«Μερικά πράγματα δεν μπορεί κανείς να τα κρίνει, αν δεν τα έχει δοκιμάσει μόνος του»
«Μου φαίνεται πως το δεύτερο μισό της ζωής ενός ανθρώπου δεν αποτελείται από τίποτε άλλο παρά από τις συνήθειες που μάζεψε στο πρώτο μισό»
«Η εξουσία δίνεται μόνο σ’ αυτούς που τολμούν και σκύβουν για να την πάρουν. Μόνο ένα πράγμα έχει σημασία: να είσαι ικανός για να τολμήσεις»
«Το να λες ψέματα είναι ένα υπέροχο πράγμα επειδή σε οδηγεί στην αλήθεια»«Το να λέμε ψέματα στον εαυτό μας είναι περισσότερο βαθιά ριζωμένο μέσα μας από το να λέμε ψέματα στους άλλους»
«Ο καλύτερος τρόπος για να εμποδίσεις έναν φυλακισμένο να δραπετεύσει είναι να βεβαιωθείς ότι ποτέ δεν θα μάθει ότι είναι σε φυλακή»
«Το μεγαλύτερο αμάρτημά σου ήταν ότι κατέστρεψες και πρόδωσες τον εαυτό σου για το τίποτα»
«Καλύτερα να πηγαίνουμε προς τη λάθος κατεύθυνση στο δικό μας δρόμο παρά να πηγαίνουμε προς τη σωστή κατεύθυνση στο δρόμο κάποιου άλλου»
«Η ακολασία πορώνει το μυαλό και κάνει αναίσθητη την καρδιά»
«Ο πόνος και τα βάσανα είναι πάντα αναπόφευκτα για ένα μεγάλο μυαλό και μια μεγάλη καρδιά»
«Όμως το να έχεις ερωτευθεί δεν σημαίνει ότι έχεις αγαπήσει. Μπορεί είσαι ερωτευμένος με κάποιον και παρ’ όλα αυτά να τον μισείς»
«Πώς είναι δυνατό ένας άνθρωπος με συνείδηση να έχει τον παραμικρό σεβασμό προς τον εαυτό του;»
«Όλα περνάνε, μόνο η αλήθεια μένει»«Τίποτα δεν είναι πιο ανυπόφορο για έναν άνθρωπο ή για μια ανθρώπινη κοινωνία από την ελευθερία»
«Ο άνθρωπος τα έχει όλα στα χέρια του, και τα αφήνει να γλιστρήσουν από τα δάχτυλά του από καθαρή δειλία»
«Ποτέ δεν ήμουν δειλός στην καρδιά, αν και πάντα ήμουν δειλός στην πράξ.»
«Είμαι ένας ηλίθιος με καρδιά αλλά χωρίς μυαλό, και εσύ είσαι ένας ηλίθιος με μυαλό αλλά δίχως καρδιά. Και οι δυο μας είμαστε δυστυχισμένοι, και οι δυο υποφέρουμε»
«Ο άνθρωπος είναι ένα πλάσμα που μπορεί να συνηθίσει και να προσαρμοστεί στα πάντα, και νομίζω ότι αυτός είναι ο καλύτερος ορισμός του ανθρώπου»
«Ένα άγριο ζώο ποτέ δεν μπορεί να είναι τόσο αιμοβόρο όσο ένα ανθρώπινο ον, τόσο δημιουργικά, τόσο υπέροχα αιμοβόρο»
