Λέων Τολστόι: Η κληρονομιά που άφησε ο “γίγαντας” της ρωσικής λογοτεχνίας
Σαν σήμερα, 193 χρόνια πριν, γεννήθηκε ο Λέων Τολστόι, ένας από τους μεγαλύτερους λογοτέχνες, που άφησε το στίγμα του στην παγκόσμια λογοτεχνία και που τα αποφθέγματά του εμπνέουν μέχρι και σήμερα.
Στις 9 Σεπτεμβρίου του 1828 γεννήθηκε ο Λέων Τολστόι, ο μεγάλος αριστοκράτης της ρωσικής λογοτεχνίας, που απαρνήθηκε τα πάντα και αφοσιώθηκε στον χριστιανισμό, χαρίζοντας στην ρωσική λογοτεχνία κάποια από τα πιο σημαντικά μυθιστορήματα της.
Ο κόμης Λεβ Νικολάγεβιτς Τολστόι, γνωστός ως Λέων Τολστόι, γεννήθηκε στη Γιάσναγια Πολιάνα της Ρωσίας και καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Έχασε, όμως, από νωρίς τους γονείς του, γεγονός που τον έκανε να αλλάξει αρκετά τον τρόπο που έβλεπε τον κόσμο, από την ηλικία κιόλας των 10 ετών.
Σπούδασε στο πανεπιστήμιο του Καζάν, ανατολικές γλώσσες και νομικά, αλλά ποτέ δεν κατάφερε να πάρει το δίπλωμά του. Όχι επειδή δεν μπόρεσε, αλλά επειδή δεν θέλησε να λάβει έναν περιοριστικό τίτλο σπουδών. Είχε ανήσυχη φύση και τα καλούπια δεν του άρεσαν ποτέ. Έψαχνε για εμπειρίες, νέα σχέδια στην ζωή του, που θα του έδιναν έμπνευση. Έμπνευση για νέες και πρωτότυπες ιστορίες, ιστορίες που πλέον γνωρίζουμε και θεωρούμε κλασικές, όπως το Πόλεμος και Ειρήνη.
Ο Λέων Τολστόι σε νεαρή ηλικία
Το μεγαλύτερο πάθος του όμως, ήταν η χαρτοπαιξία. Έπαιζε με την ώρα και σπαταλούσε πολλά παραπάνω χρήματα από όσα μπορούσε να αντέξει. Έχοντας μεγάλα χρέη από το αχόρταγο πάθος του, αποφάσισε να καταταγεί στο στρατό, σε μία τελευταία προσπάθεια να ξεχρεώσει. Πήρε μέρος στον Κριμαϊκό Πόλεμο (1853-1856), και αυτή ήταν η σημαντικότερη περίοδος καμπής της σκέψης του. Έγινε μάρτυρας της σκληρότητας του πολέμου και των φρικαλεοτήτων που ζουν οι στρατιώτες και εμπνεύστηκε βαθύτατα από αυτά.
Μεγάλη επιρροή είχε και από την Γαλλική Επανάσταση. Κεντρικό ρόλο στο έργο του είχαν οι ρώσοι μουζίκοι (χωρικοί), όμως δεν τους παρουσίαζε με κακία και απαξίωση, όπως τους έβλεπαν οι άλλοι λογοτέχνες της εποχής του. Αυτός τους είχε ψηλά στην καρδιά του, εκτιμούσε την προσπάθειά τους και τους υποστήριζε με τον τρόπο του. Ίδρυσε, μάλιστα, ένα σχολείο που έδινε ευκαιρίες σε όλους και εξέδωσε ένα παιδαγωγικό περιοδικό, το Γιάσναγια Πολιάνα.
Μετά από δύο σημαντικά και μεγάλα ταξίδια, αποφάσισε πως είχε έρθει η ώρα να κάνει οικογένεια και να αποκτήσει μία «βάση» στην ζωή του. Το 1862 παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια, και όπως δήλωνε ο ίδιος, ήταν πολύ ευτυχισμένος. Συνολικά, απέκτησε 13 παιδιά με την κατά 16 χρόνια μικρότερη σύζυγό του, Σοφία Μπερς.
Η μεγάλη οικογένεια του Τολστόι
Η πιο ευτυχισμένη, ήταν και η πιο παραγωγική περίοδός του. Τότε έγραψε τα δύο μεγαλύτερα αριστουργήματά του, το Πόλεμος και Ειρήνη το 1869 και την Άννα Καρένινα το 1877. Η ευτυχία της επιτυχίας του όμως, δεν άντεξε πολύ. Ο χριστιανισμός ήταν ριζωμένος μέσα του και τα κηρύγματά της θρησκείας τον έζωναν σαν φίδια. Πίστευε στην αλληλεγγύη και στο μέτρο.
Έβλεπε λοιπόν, πως ο ίδιος τα είχε ξεχάσει αυτά τα δύο, ζώντας μέσα στα πλούτη, ενώ οι συνάνθρωποί του πέθαιναν από την φτώχια. Τότε αποφασίζει να απαρνηθεί τα υλικά αγαθά, να αφήσει τα πλούτη και να ζήσει σύμφωνα με την λιτότητα στην οποία πίστευε. Σε αυτή την περίοδο της ζωή του γεννιούνται τα «χριστιανικά» του έργα.
Εκεί μεταφέρει τα μηνύματα της θρησκείας που πολύ αγαπάει και πιστεύει, κηρύττει για την συμπόνια, το αληθινό φως της μεταμέλειας, τις ηθικές αρχές που όλοι πρέπει να έχουν και πάνω από όλα για την αγάπη και την καλοσύνη, που νικάει τα πάντα. (Πάτερ Σέργιος, Σονάτα του Κρόιτσερ, Ανάσταση). Τότε γράφει και άλλο ένα αριστούργημά του, τη νουβέλα Ο θάνατος του Ιβάν Ίλιτς, που θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία και την άμεση αγάπη του κοινού.
Λέων Τολστόι
Ο αφορισμός του από την Ρωσική Εκκλησία το 1901 ήταν κάτι αναμενόμενο, καθώς, αν και άκρως ανθρωπιστής και με την πίστη του βαθιά ριζωμένη στον χριστιανισμό, το πνεύμα του συνέχιζε να πετά ελεύθερο και να πλησιάζει στα όρια του αναρχισμού, αποστρέφοντας έτσι τον καθωσπρεπισμό της Ρωσικής εκκλησίας από το πρόσωπό του. Αρνούνταν την κρατική εξουσία, ενώ κήρυττε πως σύμφωνα με τον χριστιανισμό δεν θα έπρεπε να υπάρχει και πόσο μάλλον να συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες. Ήταν ο πρώτος μη αναρχικός-αναρχικός που είχε περάσει από την Ρωσία, και αυτή του η μοναδικότητα του στέρησε πολλά.
Το έργο που άφησε πίσω του ο Τολστόι είναι ανεκτίμητης αξίας, όχι μόνο για την Ρωσία, αλλά και για ολόκληρο τον λογοτεχνικό κόσμο. Έχοντας δημιουργήσει δεκάδες μυθιστορήματα, νουβέλες και θεατρικά έργα, το 1910 αποφασίζει να «χαθεί» από τα εγκόσμια αγαθά και να αφοσιωθεί, εξ ολοκλήρου αυτή τη φορά, στο πνευματικό του ταξίδι.
Η προχωρημένη του ηλικία δεν του επιτρέπει να ζήσει για πολύ μέσα σε αυτό το όνειρό του. Στα 82 του αρρωσταίνει βαριά, η πνευμονία αρχίζει να κερδίζει έδαφος και τελικά τον σκοτώνει στις 20 Απριλίου, στην πόλη Αστάκοβο της Ρωσίας.
Ο συγγραφέας που έδωσε πνοή στην ρεαλιστική πεζογραφία είχε χαθεί, το έργο του όμως παρέμενε πιο ζωντανό από ποτέ και συνεχίζει να παραμένει μέχρι και σήμερα. Ο τρόπος γραφής και τα κηρύγματα του ενέπνευσαν κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα της παγκόσμιας ιστορίας, τον Μαχάτμα Γκάντι και τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ και τον Νέλσον Μαντέλα.
Τα αποφθέγματα του που έχουν μείνει στην ιστορίαΤα αποφθέγματα του φωτίζουν τις μελανές σελίδες της ζωής του και της Ρωσίας, και δείχνουν τον δρόμο που πάτησαν οι επόμενοι καλλιτέχνες, που τόσο πολύ επηρέασε ο «γίγαντας» της ρωσικής λογοτεχνίας, ο Λέων Τολστόι.
«Ευτυχία δεν είναι να κάνεις πάντα αυτό που θέλεις, αλλά να θέλεις πάντα αυτό που κάνεις.»
«Ο άνθρωπος μοιάζει με κλάσμα όπου ο αριθμητής είναι ο πραγματικός εαυτός του και ο παρονομαστής η ιδέα που έχει για τον εαυτό του. Όσο μεγαλύτερος ο παρονομαστής, τόσο μικρότερη η αξία του κλάσματος. Και όσο ο παρονομαστής διογκώνεται προς το άπειρο, τόσο το κλάσμα τείνει προς το μηδέν.»
«Όλοι θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο, αλλά κανένας δεν θέλει να αλλάξει τον εαυτό του.»
«Το λάθος δεν παύει να είναι λάθος επειδή εγκρίνεται από την πλειοψηφία.»
«Δεν υπάρχει μεγαλείο εκεί που δεν υπάρχει απλότητα, καλοσύνη και αλήθεια.»
«Όλη η ποικιλία, όλη η γοητεία, όλη η ομορφιά της ζωής αποτελείται από το φως και τη σκιά.»
«Ο σεβασμός εφευρέθηκε για να καλύψει την άδεια θέση η οποία έπρεπε να ανήκει στην αγάπη.»
Λέων Τολστόι
«Οι δύο πιο ισχυροί πολεμιστές είναι η υπομονή και ο χρόνος. Αυτοί καταφέρνουν τα πάντα.»
«Ελεύθερα πνεύματα είναι εκείνοι που είναι πρόθυμοι να χρησιμοποιήσουν το μυαλό τους χωρίς προκατάληψη και χωρίς να φοβούνται να καταλάβουν πράγματα που έρχονται σε σύγκρουση με τα δικά τους έθιμα, προνόμια ή πεποιθήσεις. Αυτή η κατάσταση του νου δεν είναι συνηθισμένη, αλλά είναι απαραίτητη για σωστή σκέψη…»
«Τρία πράγματα χαρακτηρίζουν τον σοφό άνθρωπο: Πρώτον, κάνει ο ίδιος αυτά που συμβουλεύει τους άλλους να κάνουν. Δεύτερον, δεν κάνει τίποτα που να αντιβαίνει στην αλήθεια. Τρίτον, είναι υπομονετικός με τις αδυναμίες των άλλων.»
«Τι παράξενη ψευδαίσθηση είναι να υποθέτεις ότι η ομορφιά είναι καλοσύνη.»
«Για τη γενναιότητα περισσότερο απ’ όλους μιλάει ο δειλός, ενώ για την ευγένεια ο αγενής.»
«Ένας από τους πιο κοινούς πειρασμούς ο οποίος όμως οδηγεί στις μεγάλες συμφορές είναι ο πειρασμός των λέξεων: Όλοι έτσι κάνουν»
«Ένας σιωπά γιατί δεν έχει τίποτα να πει, ο άλλος γιατί σκέφτεται.»
