Έτος Σκαλκώτα το 2019 για το Μέγαρο Μουσικής

Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται το 2019 από τον θάνατο του Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949), του σημαντικότερου έλληνα συνθέτη του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Με αφορμή τη σημαντική αυτή επέτειο, οι τέσσερις οργανισμοί που στεγάζονται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΑ, Σύλλογος «Φίλοι της Μουσικής», Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», Κρατική Ορχήστρα Αθηνών) και η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Χουρμουζίου-Παπαϊωάννου, ενώνουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να γνωρίσουν στο σημερινό ελληνικό κοινό, ιδιαίτερα τους νέους, τον έλληνα συνθέτη και την ιδιοφυΐα της μουσικής του.

Αφορμή για την ανακήρυξη του 2019 σε «Έτος Σκαλκώτα» δεν υπήρξε μονάχα η «στρογγυλή» επέτειος των 70 ετών από «το πέρασμά του στην αθανασία», όπως τονίστηκε χαρακτηριστικά κατά την παρουσίαση των σχετικών εκδηλώσεων, αλλά και η πρόσκτηση του αρχείου του συνθέτη, τον Ιούνιο του 2018, από τη Μουσική Βιβλιοθήκη, που ήδη έχει ξεκινήσει την επεξεργασία του, προκειμένου να τεθεί σύντομα στη διάθεση των μελετητών.

Η συγκρότηση του αρχείου του ξεκίνησε λίγο μετά τον θάνατό του, από τον συνάδελφό του Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου, που με την «Εταιρεία Φίλων Σκαλκώτα» συγκέντρωσε τα κατάλοιπά του, κυρίως όσα βρίσκονταν στην Ελλάδα, αλλά και κάποια από το εξωτερικό, καθώς ένα μέρος του έργου του Σκαλκώτα παρέμεινε στη Γερμανία. Ο συνθέτης, που ζούσε από το 1921 στο Βερολίνο, σπουδάζοντας δίπλα στον Άρνολντ Σένμπεργκ, θα εγκαταλείψει εσπευσμένα τη χώρα τον Μάρτιο του 1933, μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ναζί. Επέστρεψε στην Αθήνα, αφήνοντας πίσω του τα χειρόγραφα 70 περίπου μουσικών έργων, τα οποία θεωρούνται πλέον οριστικά χαμένα.

Το έργο της διάσωσης, συντήρησης και διάδοσης του περιεχομένου του αρχείου ανέλαβε, μετά τον θάνατο του Παπαϊωάννου, το Ίδρυμα Χουρμουζίου-Παπαϊωάννου, που πριν από μία δεκαετία ψηφιοποίησε το περιεχόμενό του, όπως σημείωσε ο Πέτρος Φραγκίστας.

«Στην Ελλάδα ο Σκαλκώτας είναι γνωστός μόνο από τα “λαϊκά” του έργα» (Ελληνικοί χοροί κ.λπ.) επισήμανε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μεγάρου Μίλτος Λογιάδης, τονίζοντας πως «όσο είμαι διευθυντής, κάθε χρόνο θα περιλαμβάνονται έργα Σκαλκώτα στο πρόγραμμα». Σημείωσε επίσης πως στόχος του είναι η ηχογράφηση, στο μέλλον, της πλήρους εργογραφίας του συνθέτη, που περιλαμβάνει και περισσότερο «δύσκολα» έργα (δωδεκαφθογγικά, ατονικά κ.λπ.).

Ένα μεγάλο μέρος του συναυλιακού προγράμματος του «Έτους Σκαλκώτα» αφορά τον διάλογο του συνθέτη με τους συγχρόνους του και σε αυτό θα επικεντρωθεί η ΚΟΑ, όπως τόνισε ο διευθυντής της Στέφανος Τσιαλής, περιλαμβάνοντας στο ρεπερτόριό της αρκετά από τα δωδεκαφθογγικά («το πιο στριφνά») έργα του. Οι συναυλίες θα πλαισιώνονται από συζητήσεις με ειδικούς μουσικολόγους για πτυχές του έργου του συνθέτη.

Στο πρόγραμμα εκδηλώσεων του «Έτους Σκαλκώτα» αναφέρθηκε ο διευθυντής του Συλλόγου “Οι Φίλοι της Μουσικής” Αλέξανδρος Χαρκιολάκης, επισημαίνοντας πως εκτός των συναυλιών, προγραμματίζονται παράλληλα ένα διεθνές συνέδριο στην Αθήνα και τριήμερο εκδηλώσεων στη Λευκωσία, έκθεση με το υλικό του αρχείου τον επόμενο Νοέμβριο, αλλά και μια ψηφιακή έκθεση και πλατφόρμα, μέσα από την οποία θα αποκτήσουν πρόσβαση σε υλικά του Αρχείου Σκαλκώτα τόσο οι ερευνητές απ’ όλο τον κόσμο όσο και το ενδιαφερόμενο κοινό. Ακόμη, θεσμοθετείται υποτροφία για έρευνα στο αρχείο, ενώ και η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρός της Ιωσήφ Παπαδάτος, θα προκηρύξει με συνέργειες διαγωνισμό σύνθεσης στην μνήμη του Νίκου Σκαλκώτα.

Οι συναυλίες

Για το πρώτο εξάμηνο του έτους, στο Μέγαρο Μουσικής είναι προγραμματισμένες οι εξής συναυλίες αφιερωμένες στο έργο του Νίκου Σκαλκώτα:

Παρασκευή 11 Ιανουαρίου: Η ΚΟΑ, στο πλαίσιο του κύκλου «Ο Σκαλκώτας και οι σύγχρονοί του», ερμηνεύει έργα Δημήτρη Μητρόπουλου (Concerto grosso), Γιώργου Τσοντάκη (Κοντσέρτο για βιολί αρ. 2), Νίκου Σκαλκώτα (Πέντε ελληνικοί χοροί), Richard Strauss (Σουίτα από την όπερα «Ο Ιππότης με το ρόδο»), υπό τη διεύθυνση του Leon Botstein, με σολίστ στο βιολί τον Αντώνη Σουσάμογλου.

Δευτέρα 14 Ιανουαρίου: Η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών, υπό τη μουσική διεύθυνση του Νίκου Τσούχλου, ερμηνεύει έργα Νίκου Σκαλκώτα (Τα παγανά, 3 κομμάτια από τη «Θάλασσα» σε μεταγραφή για μικρή ορχήστρα), Γιώργου Τσοντάκη (Unforgettable κοντσέρτο για δύο βιολιά, Clair de lune) και δύο σονάτες του Domenico Scarlatti σε ενορχήστρωση Νίκου Σκαλκώτα.

Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου: Αφιέρωμα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών στο Έτος Σκαλκώτα, με σολίστ τον Νέλσον Φρέιρε στο πιάνο και μουσική διεύθυνση Στέφανου Τσιαλή.

Παρασκευή 12 Απριλίου: «Οι δύο Σχολές της Βιέννης: Χάυντν, Σούμπερτ, Σκαλκώτας», από το Trio El Greco.

Παρασκευή 10 Μαΐου: Η ΚΟΑ ερμηνεύει έργα Ορέστη Παπαϊωάννου («Un hommage…», φόρος τιμής στον Νίκο Σκαλκώτα), Άλμπαν Μπεργκ (Κοντσέρτο για βιολί και ορχήστρα) και Νίκου Σκαλκώτα (36 Ελληνικοί Χοροί, Σειρά 1), σε μουσική διεύθυνση Στέφανου Τσιαλή, με σολίστο στο βιολί την Τιάνγουα Γιανγκ.

Παρασκευή 17 Μαΐου: Συναυλία με σολίστ τον Άιναρ Στέεν Νέκλενμπεργκ στο πιάνο και μουσική διεύθυνση Γιόαβ Τάλμι.