Τι κάνεις Αργυρώ Χιώτη με τα παραμύθια της γιαγιάς σου;

Καθισμένη στην κόκκινη πολυθρόνα, η γιαγιά Αργυρώ με τα «ροζιασμένα χέρια» και την «παλιά γυναικεία φωνή» λέει παραμύθια από τη Σμύρνη στα εγγόνια της. Η εγγονή της – που έχει και τ’ όνομα της – η Αργυρώ Χιώτη πατάει το rec και την ηχογραφεί. Σχεδόν 15 χρόνια μετά, η σκηνοθέτις και επικεφαλής των Vasistas πατάει το play επαναφέροντας το ηχογραφημένο αρχείο και τη φωνή της γιαγιάς Αργυρώς από τη λήθη για να την τοποθετήσει εκεί όπου ανήκουν οι αφηγήσεις: Στη σκηνή του θεάτρου.

«Κατά διαστήματα την ηχογραφούσαμε κι εγώ και ο αδελφός μου. Στο βάθος ήξερε ότι, κάποια στιγμή, θα κάνουμε κάτι με τη φωνή της» λέει η Αργυρώ Χιώτη λίγες ημέρες πριν από την πρεμιέρα του «Αληθινού» (πρόκειται για τον τίτλο ενός παραμυθιού) στη σκηνή του θεάτρου Πόρτα. Ηταν εξάλλου, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, Θωμάς Μοσχόπουλος εκείνος που την παρότρυνε να καταπιαστεί με αυτό το υλικό. Και παρότι βρισκόταν στη δίνη μιας μεγάλης οικογενειακής κρίσης, η σκηνοθέτις δεν δίστασε να δουλέψει πάνω σε κάτι τόσο προσωπικό όσο ένα βίωμα της παιδικής κι εφηβικής της ηλικίας, όσο μια σχέση τόσο στενή και καθοριστική. «Δεν φοβήθηκα να αναμετρηθώ με αυτό. Οφειλα να το μεταφέρω ολόκληρο με την απλότητα, το χιούμορ, τη γλύκα και την αγάπη που του αρμόζει. Είναι μια χειρονομία για εσωτερική σκέψη, μια ανάγκη για έναν επαναπροσδιορισμό του παρόντος σε μια κρίσιμη στιγμή. Εξάλλου, είναι υπαρξιακή η ανάγκη που με φέρνει στο θέατρο και σε όλες τις σκηνοθεσίες μου αφού πάντα εξετάζω τον κόσμο που με περιβάλλει και τη σχέση μου με τους άλλους» εξηγεί.

_{Η σκηνοθέτις της παράστασης Αργυρώ Χιώτη.}

Οξύμωρο μα η Αργυρώ Χιώτη (όπως και η γιαγιά της) δεν πίστεψε ποτέ στα παραμύθια. Ωστόσο, αυτό το υλικό της προφορικής παράδοσης της Μικράς Ασίας – η γιαγιά Αργυρώ ήρθε πρόσφυγας σε νηπιακή ηλικία στην Αθήνα με την καταστροφή του 1922 – ήταν το επιχείρημα για εκείνη να απαντήσει στον προβληματισμό τι φέρει ο καθένας από την οικογένεια του και πως διαχειρίζεται αυτή την κληρονομιά στη ζωή του. «Η γιαγιά μου, ας πούμε, έφερε έναν πολύ ισχυρό ηθικό κώδικα, την απασχολούσαν πολύ οι αρχές, το καθήκον, ο ορθός άνθρωπος· ήταν ποτισμένη από το θεοκρατικό γίγνεσθαι και τις μικροαστικές αντιλήψεις, στοιχεία που εν τέλει μετέφερε και σε εμάς» σημειώνει.

Τα παραμύθια της γιαγιάς Αργυρώς είχαν μια έντονα υπαρξιακή διάσταση. Ειδικά, ο «Αληθινός» και «Της τύχης τα γραμμένα» που αποτέλεσαν τη βασική δραματουργική έμπνευση της παράστασης εστιάζουν στον άνθρωπο και στην ακάματη μάχη της ζωής: Στο πρώτο ο ήρωας συνειδητοποιεί πως μόνος ορίζει την τύχη του και στο δεύτερο πως κανείς πορεύεται στη ζωή του με αυτά που είναι γραμμένα να του συμβούν. «Μου φάνηκε πολύ ουσιαστικό να βρούμε μια χρυσή τομή ανάμεσα στις δύο αυτές πεποιθήσεις που μπορεί να καθορίσουν το βίο ενός ανθρώπου» λέει η σκηνοθέτις. «Να ζούμε σε αρμονία με την τύχη μας αλλά και πίστη για τον κόσμο γύρω μας».

Από την κόκκινη πολυθρόνα στο σαλόνι της γιαγιάς, τα παραμύθια ακούγονται πια στην σκηνή του «Πόρτα»: Τέσσερις αφηγήτριες, ηθοποιοί και μουσικοί – οι Θεανώ Μεταξά, Νικολίτσα Ντρίζη, Ματίνα Περγιουδάκη και Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη – τοποθετημένες σε μια εξέδρα με αρμόνια, φωτισμένες από εκτυφλωτικά πολύχρωμα φώτα και ντυμένες σε λευκά vinyl κοστούμια (θαρρείς και το έχουν σκάσει από κλιπάκι των 80’s) “ριμάρουν” πάνω στις παραμυθιακές αφηγήσεις. «Επέλεξα τη φόρμα της pop, ονειρικής συναυλίας ενστικτωδώς. Η ανασκόπηση χρειαζόταν κι άλλα δομικά συστατικά του παρελθόντος μου· dark και trip hop ακούσματα από την δεκαετία του ’80 όταν ήμουν έφηβη, οτιδήποτε πλησιάζει σε μια αληθινή κατάσταση των βιωμάτων μου. Το υπόλοιπο περιβάλλον σχηματίζεται από μια ονειρική διάσταση, κάτι το άϋλο» παρατηρεί η Αργυρώ Χιώτη.

«Ο Αληθινός» μοιάζει να είναι ότι πιο μουσικό έχει παρουσιάσει η ομάδα των Vasistas αφού «η μουσική μας επιτρέπει να ακούμε, να περνάει πιο συναισθηματικά ο λόγος, να ανοιγόμαστε σε πιο αισθητηριακά επίπεδα αντίληψης με αποτέλεσμα να νιώθουμε πιο βαθιά και να συγκινούμαστε ερήμην».

_{Ματίνα Περγιουδάκη,Τζωρτζίνα Χρυσκιώτη, Θεανώ Μεταξά και Νικολίτσα Ντρίζη: Οι τέσσερις αφηγήτριες παραμυθιών στον «Αληθινό».} 

Η ίδια, πάντως, συγκινείται σε κάθε πρόβα της παράστασης, νιώθοντας πως αποτίει φόρο τιμής στις αναμνήσεις της. «Όσο πιο βαθιά μπαίνω σε αυτό, τόσο συνειδητοποιώ πως εδώ δεν με έφερε το περιεχόμενο των παραμυθιών αλλά η εμπειρία της αφήγησης και ο τρόπος που αυτή με συνέδεσε με τη γιαγιά μου» παραδέχεται η Αργυρώ, η νεότερη.

Η Αργυρώ, η γηραιότερη, καθορισμένη από την εμπειρία της προσφυγιάς αναγκάστηκε να δουλέψει από τα 16 της χρόνια ως μοδίστρα για να εξελιχθεί σε μια σκληρή γυναίκα που «ευτυχώς όσο γερνούσε, μαλάκωνε». Ακόμα και τα επικά της τραπέζια και με τα “βαριά” σμυρνέικα φαγητά κάποτε εκσυγχρονίστηκαν όταν τα μακαρόνια με κιμά μετεξελίχθηκαν σε μακαρόνια με κιμά σόγιας! Στα τελευταία χρόνια της ζωής της, η γιαγιά Αργυρώ που είχε χάσει πια την όραση της, έπαψε να αφηγείται και μόνον άκουγε αφηγήσεις: Τα παιδιά και τα εγγόνια της είχαν βρει τον τρόπο να ηχογραφούν ιστορίες για να περνάει ευχάριστα την ώρα της.

Ήταν άραγε ο σπόρος της αφήγησης που έφερε την εγγονή της στο θέατρο; «Δεν το ξέρω, θα μπορούσε» απαντά η Αργυρώ Χιώτη. «Πάντως, μολονότι ήταν συντηρητική γυναίκα και η απόφαση μου να ασχοληθώ με το θέατρο ήταν έξω από το κανονικό και το αναμενόμενο για τα δεδομένα της οικογένειας, εκείνη το αποδέχθηκε και με ενθάρρυνε». Κι ολοένα την τράταρε σοκολατάκια «για να γλυκαθεί».