Maurizio Seracini: Ο πολιτισμός δεν μπορεί να είναι προνόμιο των λίγων

Η διάλεξη του καθηγητή και εξειδικευμένου στην ανάλυση έργων τέχνης του Λεονάρντο ντα Βίντσι με τίτλο: «Ένα μέλλον για το παρελθόν: Επιστήμη & Τεχνολογία για την Προστασία και Διατήρηση της Παγκόσμιας Πολιτισμικής Κληρονομιάς», πραγματοποιήθηκε με αφορμή την έκθεση «Λεονάρντο ντα Βίντσι: O Άνθρωπος, O Εφευρέτης, H Ιδιοφυΐα» που έχουν μέχρι στιγμής επισκεφθεί δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες. Ο κ. Seracini έχει πραγματοποιήσει μεγάλες μελέτης πάνω στο έργο του Ντα Βίντσι, με πρωτοποριακές τεχνικές και τη χρήση της νέας τεχνολογίας. 

Ανάμεσα στους επισκέπτες της Έκθεσης του Ελληνικού Κόσμου είναι και πολλά παιδιά. Το γεγονός αυτό ταιριάζει απόλυτα στη φιλοσοφία του Μaurizio Seracini, ο οποίος στο πνεύμα των ιδεών του για εκδημοκρατισμό της κουλτούρας, υποστηρίζει ότι “πρέπει να κάνουμε τον πολιτισμό ενδιαφέροντα για τα παιδιά.”

Σύμφωνα με τον καθηγητή, μόνο μέσα από την επιστήμη και τη χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο. Και τόνισε την ανάγκη να δημιουργηθεί μία νέα επιστήμη, η οποία θα συνδυάζει τη μηχανική με την αρχιτεκτονική και την αρχαιολογία με έναν διεπιστημονικό τρόπο.

 Ο καθηγητής Μaurizio Seracini είναι πρωτοπόρος στη χρήση πολυφασματικών συστημάτων απεικόνισης και αναλυτικών τεχνολογιών, σε έργα τέχνης και εγκαταστάσεις. Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής του EDITECH (Electronics, Diagnostics and Technology), έχει μελετήσει πάνω από 3000 έργα τέχνης και ιστορικά κτίρια, από τον «Μυστικό Δείπνο» του Λεονάρντο ντα Βίντσι και την «Αλληγορία της Άνοιξης» του Μποτιτσέλι μέχρι τη «Μέδουσα» του Καραβάτζιο. Ο Seracini χρησιμοποιεί πρωτοπόρες τεχνικές όπως υπέρυθρες ακτίνες, θερμογραφία και λέιζερ, για τις εργασίες συντήρησης έργων τέχνης και μνημείων αλλά και για την αναζήτηση χαμένων αριστουργημάτων.

Μέσα από τη χρήση αυτών των τεχνολογιών οι μελετητές μπορούν να δουν τα προσχέδια των πινάκων, πριν μπει το χρώμα. Επίσης, μπορούν να εντοπισθούν αλλαγές πάνω στον πίνακα που έκανε ο ζωγράφος, την ώρα της δημιουργίας. Σύμφωνα με τον καθηγητή, πολλές από τις θεωρητικές αναλύσεις ανατρέπονται με τη χρήση αυτών των σύγχρονων τεχνολογιών, ενώ η ανάλυση των έργων τέχνης μπορεί να αποκτήσει έναν πολύ πιο αντικειμενικό χαρακτήρα και να μην είναι τόσο θεωρητική.

Ο καθηγητής πρόβαλε πολλές εικόνες, για να δείξει τι εννοούσε. Μέσα απο περίπλοκες επιστημονικές διεργασίες παρουσιάστηκαν πολύ καθαρές εικόνες πινάκων και κτηρίων. Αφαιρώντας το χρώμα από έναν πίνακα, ο καθηγητής μας έδειξε πώς σε διάσημους πίνακες της Αναγέννησης ήταν το πρώτο σχεδίασμα του ζωγράφου. Επίσης, επέδειξε πώς αλλάζει η μορφή και το χρώμα ενός διάσημου πίνακα, όπως αυτός της Μόνα Λίζα, από το “μακιγιάζ” που του κάνουν οι συντηρητές έργων τέχνης. Συγκεκριμένα, ένα έργο γερνάει με τα χρόνια, τα χρώματα του ξεθωριάζουν. Όμως τα μουσεία θέλουν να το δείχνουν λαμπερό, σαν να ζωγραφίστηκε χτες. Κι έτσι, παρεμβαίνουν πάνω στο έργο, αλλοιώνοντάς το.

Ο κ. Seracini αποκάλυψε ότι έχει θυμώσει αρκετές φορές με τους συντηρητές έργων τέχνης. Κατά τη γνώμη του “Είναι λάθος να κάνουμε μακιγιάζ σε ένα έργο. Δεν ξέρουμε αρκετά για το έργο αυτό, ώστε να παρέμβουμε” , όπωςτόνισε χαρακτηριστικά ο καθηγητής. Το μόνο που δικαιούται να κάνει ένας συντηρητής είναι να επιβραδύνει “τη γήρανση του έργου”.

ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΑ, ΠΟΡΤΕΣ, ΠΑΡΑΘΥΡΑ

Ένα άλλο εντυπωσιακό εύρημα μέσα από τη μελέτη έργων με ακτίνες Χ είναι η εύρεση αποτυπωμάτων. Είδαμε σε έναν αναγεννησιακό πίνακα την παρουσία αποτυπωμάτων, τα οποία είναι κρυμμένα κανονικά κάτω από το χρώμα. Όμως, οι εικόνες που διαπερνούν το στρώμα του χρώματος, τα αποκαλύπτουν. Ο Seracini δεν μπορούσε να μας βεβαιώσει ότι τα αποτυπώματα αυτά ήταν του ζωγράφου. Όμως, έκανε λόγο για CSI, αλλά και για το ότι θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια βάση δεδομένων με τέτοια αποτυπώματα, που θα εντοπίζονται με τέτοιες μελέτες σε πίνακες ζωγραφικής.

Εξίσου εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα από τέτοιες πρακτικές και σε αρχιτεκτονικά έργα. Ο Seracini έδειξε εικόνες με υπέρυθρες ακτίνες και θερμογραφία, όπου ανακάλυψε τις αλλαγές που δημιουργούντα σε σπουδαία κτήρια. Ένα κτήριο υφίσταται πολλές αλλαγές. Παράθυρα και πόρτες χτίζονται, ενώ ανοίγονται άλλα. Με τις αναλύσεις του ο καθηγητής μπορεί να εντοπίζει αυτές τις αλλαγές. Ακόμα και στέγες κτηρίων καταργούνται, για να χτιστούν από πάνω περισσότεροι όροφοι. Τα κτήρια έχουν τη δική τους ιστορία και με τις νέες τεχνολογίες μπορούμε να δούμε αυτή την ιστορία μέσα σε μία μόνο εικόνα.

Πέρα όμως από την ιστορική διάσταση του θέματος, ο καθηγητής υποστηρίζει ότι η μελέτη των κτηρίων μέσα από τέτοιες τεχνολογίες μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη τυχόν προβλημάτων από σεισμούς. Διότι γνωρίζουμε καλύτερα την ανατομία ενός κτηρίου, κι έτσι μπορούν να εντοπισθούν σημεία, που αποτελούν κίνδυνο για την σταθερότητα ενός κτηρίου. Κάτι τέτοιο μάλιστα ισχύει και για μεγάλα αγάλματα. Μπορούν να εντοπισθούν ρωγμές μέσα σε αυτά, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κατάρρευση ενός αγάλματος. 

Όλα αυτά βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα το παρελθόν, αλλά και να το διαφυλλάξουμε. Και όχι μόνο… Σκοπός και όραμα για τον κ. Seracini είναι ‘να δώσουμε ένα μέλλον στο παρελθόν μας.”