Τι σημαίνει πραγματικά η λέξη «φασίστας»
Τις τελευταίες μέρες έχει δημιουργηθεί το εξής παράδοξο. Κάποιοι χαρακτηρίζουν τους ακροδεξιούς της Χρυσής Αυγής ως φασίστες, ενώ κάποιοι άλλοι χαρακτηρίζουν ως φασίστες όσους ζητούν την ποινική δίωξη των Χρυσαυγιτών (και ιδίως τους αριστερούς). Δηλαδή χαρακτηρίζονται με το ίδιο όνομα τελείως διαφορετικές πολιτικές σκέψεις, ιδεολογίες και χώροι.
Αυτό δεν είναι περίεργο. Στην Ελλάδα γενικά υπάρχει η τάση πολιτικοί όροι, όπως ο λαϊκισμός και ο φασισμός, να γίνονται λάστιχο και να σημαίνουν πολλά διαφορετικά πράγματα. Χρησιμοποιούν τον όρο, για να χαρακτηρίσουν οποιαδήποτε ροπή προς την πολιτική βία και τον ολοκληρωτισμό, την κατάργηση δικαιωμάτων, την καταστρατήγηση θεσμών και γενικότερα κάθε μορφή καταπίεσης. Έτσι υπάρχουν φασίστες διαφόρων λογιών, αριστεροί, δεξιοί, κεντρώοι, εθνικιστές, αναρχικοί… Ακόμα και εσωτερικοί και καλά κρυμμένοι φασίστες («ο φασίστας που κρύβουμε μέσα μας» όπως είχε πει χαρακτηριστικά ο Αγγελάκας).
Το σίγουρα είναι ότι ως φράση του συρμού ο φασισμός είναι μια κακιά λέξη. Δεν πρέπει να φοβόμαστε τις λέξεις, γιατί όταν τις φοβόμαστε παίρνουν εξωπραγματικές διαστάσεις στο μυαλό μας.
Ιστορικά, λοιπόν, ο «φασισμός» ως όρος έχει ταυτιστεί με τον ιταλικό ριζοσπαστικό εθνικισμό και με τον Μουσολίνι μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Προέρχεται από την λέξη fascio, που ήταν ένα ρωμαϊκό σύμβολο ισχύος: Πολλά ραβδιά δεμένα και μαζί ένα τσεκούρι. Ο συμβολισμός προφανής: Η δύναμη της ενότητας, καθώς ένα ραβδί μόνο του σπάει εύκολα, ενώ πολλά ραβδιά ενωμένα όχι. Οι πρώτες ομάδες φασιστών που σχηματίστηκαν στην Ιταλία ονομάστηκαν «fascio di combattimento», δηλαδή ομάδες-δέσμες μάχης. Από εκεί βγήκε ο όρος «φασισμός» ως το ακροδεξιό κίνημα της Ιταλίας και του Μουσολίνι.
Αν και το ρωμαϊκό αυτό σύμβολο το χρησιμοποίησαν πολλοί, η μοίρα του ήταν να ονομάσει ένα ακροδεξιό πολιτικό κίνημα, τον «φασισμό» του Μουσολίνι. Ο φασισμός λοιπόν πρεσβεύει έναν απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης, από έναν συγκεκριμένο Αρχηγό, που θα συνενώσει όλες τις τάξεις σε ένα Έθνος, που μάλιστα είναι το ανώτερο έθνος και έχει προορισμό να κυριαρχήσει στα άλλα, “κατώτερα” έθνη και φυλές. Υιοθετεί ένα μιλιταριστικό πρότυπο διακυβέρνησης, εχθρότητα προς την δημοκρατία ρατσιστικές ιδέες για ανώτερες και κατώτερες φυλές και θεωρεί ότι το άτομο είναι μέλος μιας ενότητας αίματος (βιολογικής και πολιτιστικής) με κοινό πεπρωμένο, για την εκπλήρωση του οποίου κάποιος οφείλει να θυσιαστεί.
Στις μέρες μας ο όρος έχει γενικευτεί, με αποτέλεσμα να συμπεριλαμβάνει οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης, αλλά και χώρους πολιτικούς τελείως αντίθετους από αυτόν της άκρας δεξιάς. Όμως, αυτό είναι λάθος, γιατί το ότι ο φασισμός οδήγησε στον ολοκληρωτισμό, δεν σημαίνει ότι κάθε ολοκληρωτισμός είναι φασιστικός. Ο φασισμός ως ιδεολογία αναφέρεται αυστηρά στην ακροδεξιά. Δεν σημαίνει ότι είναι το μόνο ιδεολογικό ρεύμα ή πολιτικός χώρος, που πρεσβεύει ή υιοθετεί τον ολοκληρωτισμό και την καταπίεση, αλλά η ιδεολογία του φασισμού είναι ακραία εθνικιστική και μιλιταριστική.
Γιώργος Σμυρνής
