Έλσα Λεκάκου: Έχω αλλεργία στο να σκέφτομαι το μέλλον

Γεννήθηκε στην Κυψέλη, αγαπάει την Κυψέλη, μένει στην Κυψέλη. Κι έτσι το ραντεβού στην Δημοτική Αγορά ήταν, σχεδόν, μοιραίο. Ανάμεσα σε μητέρες με παιδιά στα καρότσια, κυρίες με τα σκυλάκια τους που ήθελαν να ξαποστάσουν σε μια γενναία σκιά, περαστικούς που κόβουν δρόμο διασχίζοντας το υπόστεγο. Παρότι, η Έλσα Λεκάκου είναι σε οικείο έδαφος, στη γειτονιά της, η συστολή δεν της λείπει. Μετρημένη, λιγομίλητη, μοιάζει να θέλει χρόνο για να ανοιχτεί.

Κι όμως: το φετινό καλοκαίρι φαίνεται πως είναι η μεγάλη της έξοδος. Κινηματογραφική ηθοποιός από το 2017, οπότε και συμμετείχε στην πρώτη μικρού μήκους ταινία της, αυτή τη σεζόν, τα θερινά σινεμά προβάλλουν την «Κιούκα, πριν το τέλος του καλοκαιριού» του Κωστή Χαραμουντάνη – για την οποία και βραβεύτηκε από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου για τον Α΄ Γυναικείο Ρόλο – αλλά και το «Killerwood», την σπλάτερ σάτιρα του Χρήστου Μασσαλά.

Κι αν αυτά έμοιαζαν αρκετά για ένα καλοκαίρι, η Έλσα Λεκάκου κάνει το πιο ιδιαίτερο ντεμπούτο της στη Μικρή Επίδαυρο, με το εγχείρημα της «Ηλέκτρας 7», μια κινηματογραφική σκυταλοδρομία ανάμεσα σε επτά διακεκριμένους Έλληνες σκηνοθέτες – Αλέξανδρος Βούλγαρης, Σοφία Εξάρχου, Νεριτάν Ζιντζιρία, Χριστίνα Ιωακειμίδη, Μπάμπης Μακρίδης, Αργύρης Παπαδημητρόπουλος και Ελίνα Ψύκου – με βατήρα την ηρωίδα του Σοφοκλή.

Καθώς η προβολή της ταινίας θα γίνει στο Μικρό Θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου, θα είναι μάλλον ό,τι πιο κοντινό έχει, για την ώρα, κάνει η Λεκάκου σε σκηνή, αφού τα τελευταία οκτώ χρόνια είναι αφοσιωμένη αυστηρά στο σινεμά. Αναλαμβάνοντας το τίμημα αλλά και την χαρά του ασκητισμού της.

Η Έλσα Λεκάκου είναι το κεντρικό πρόσωπο της συνεργασίας ανάμεσα στο Φεστιβάλ Επιδαύρου και την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου για τη δημιουργία μιας ταινίας που αντλεί την έμπνευσή της από την Ηλέκτρα του Σοφοκλή.

Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρω ακόμα πώς εγγράφεται μέσα μου! Σε κάθε περίπτωση είναι τιμητικό να διακρίνεται η δουλειά σου και αισθάνομαι ευγνώμων που είμαι σε θέση να την κάνω με ανθρώπους με τους οποίους συνδέομαι και με κάνουν καλύτερη σε αυτήν.

Ο κινηματογράφος είναι το αφηγηματικό μέσο, μέσα από το οποίο αισθάνομαι πως μετουσιώνω την αντίληψη μου ως ηθοποιός με τον πιο αυθεντικό, για μένα, τρόπο

Δεν αισθάνομαι πως θα θελήσω ποτέ να απομακρυνθώ από τον κινηματογραφικό κόσμο. Δεν βρίσκω το λόγο. Ο κινηματογράφος είναι το αφηγηματικό μέσο, μέσα από το οποίο αισθάνομαι πως μετουσιώνω την αντίληψη μου ως ηθοποιός με τον πιο αυθεντικό, για μένα, τρόπο. Κατά τα άλλα, δεν αποκλείω το ενδεχόμενο να δω τον εαυτό μου σε άλλα περιβάλλοντα, σε δουλειές που ίσως αισθανθώ ότι με εκφράζουν. Οι άνθρωποι έχουμε μια διαίσθηση για το πού έγκειται η κλήση μας, ειδικά σε σχέση με την διοχέτευση της δημιουργικότητάς μας, αλλά δεν θέλω το πάθος μου για τον κινηματογράφο να αποτελεί μία καθολική παγίωση απέναντι σε διαφορετικές μορφές δημιουργίας.

“Οι άνθρωποι έχουμε μια διαίσθηση για το πού έγκειται η κλήση μας, ειδικά σε σχέση με την διοχέτευση της δημιουργικότητάς μας” λέει.

Ένας συνδυασμός. Μπήκα στη Δραματική Σχολή του Ωδείου στα 18 μου, οπότε δεν είχα ένα ξεκάθαρο πλάνο για τη ζωή μου τότε. Ούτε και μία ξεκάθαρη ιδέα που να απαντά στο γιατί επέλεξα αυτή τη σπουδή, πέραν του ότι ένιωθα την ανάγκη μέσα μου με έναν τρόπο να εκφράσω αυτά που παρατηρώ και ενδοβάλω για την ανθρώπινη συμπεριφορά. Από τα μαθήματα που είχαμε, τα αγαπημένα μου της υποκριτικής ήταν όσα είχαν ως βάση τον Stanislavski. H ίδια η μέθοδός του, αντλεί στοιχεία από την ψυχανάλυση, με τα οποία ένιωθα τη μεγαλύτερη σύνδεση ως προσέγγιση στην υποκριτική. Άρχισα να μπορώ να ονοματίζω πράγματα που παρατηρούσα ήδη διαπροσωπικά, με βάση τις ορολογίες της μεθόδου κι επίσης να αποκωδικοποιώ το πώς η ίδια η ζωή και οι σχέσεις μας, μάς φανερώνουν διαρκώς μια αδιόρατη δραματουργία, η οποία σχηματίζεται από τους ανθρώπους που μετέχουμε σε αυτήν, τις δυναμικές που επισυμβαίνουν μεταξύ μας με βάση τον τρόπο που σχετιζόμαστε, τα κίνητρά μας, τις συνθήκες και το διακύβευμα μας. Μετά από αυτή τη ζύμωση, χωρίς να το καταλάβω, άρχισα να φαντάζομαι τον κινηματογράφο ως το ιδανικό μέσο για να εκφραστώ καλλιτεχνικά. Κατέληξα πως ο τρόπος παρατήρησής μου, προκειμένου να εκφραστεί αναλογικά, ως προς την απόδοσή του, χρειάζεται ένα μέσο πιο εσωτερικό. Κάτι που εστιάζει στον άνθρωπο με ένα μικροσκόπιο, που καταγράφει την κάθε του μικροέκφραση. Στο τρίτο έτος της σχολής γνώρισα και τον Χρήστο Μασσαλά, που κάναμε την ταινία μικρού μήκους «Copa-Loca», την πρώτη μου δουλειά στο σινεμά· και εκεί αποφάσισα, πλέον συνειδητά, πως αυτό με αφορά να κάνω. Υπήρξα και πολύ τυχερή στην αρχή ώστε να μου δοθεί η ευκαιρία όχι μόνο να το αποφασίσω, αλλά να έχω και το περιθώριο να το επιλέξω.

Σε γενικές γραμμές η ζωή μου χαρακτηρίζεται από ασκητικά στοιχεία

Από παιδί ήμουν δημιουργική με διάφορους τρόπους. Ζωγράφιζα, έγραφα και έφτιαχνα δικά μου κόμικ. Με την αδερφή μου κάναμε διάφορα δημιουργικά πρότζεκτ – όπως βίντεο που σκηνοθετούσαμε και παίζαμε και μετά τα μοντάραμε στον οικογενειακό υπολογιστή. Έχω ακόμα βίντεο στην κατοχή μου, όπου είχαμε κάνει ένα σποτ τηλεμάρκετινγκ, όταν ήμασταν 12 ετών, στο οποίο πουλάγαμε το “pilates που κάνει πλάτες”, ένα όργανο γυμναστικής. Το είχαμε φτιάξει με βάση την αισθητική της τηλεόρασης της εποχής και βάλαμε και τους φίλους μας να παίξουν. Το ξαναείδα πρόσφατα και είναι ένα σατιρικό αριστούργημα.

Σχετικά με την επιλογή της να σπουδάσει υποκριτική: “Είχα πάντα την αίσθηση ότι οι άνθρωποι είμαστε συγκοινωνούντα δοχεία. Αλλά νομίζω με αφορούσε υπαρξιακά, σε βαθμό νεύρωσης, το να ανακαλύψω από πολλές πλευρές τον τρόπο με τον οποίο αυτό συμβαίνει”.

Δεν ξέρω πότε ακριβώς φύτρωσε. Επέλεξα να δώσω εξετάσεις στις δραματικές τελειώνοντας το σχολείο γιατί, ούτως ή άλλως, δεν θα μπορούσα να δώσω Πανελλήνιες, εφόσον δεν διάβαζα. Όταν βρέθηκα ασυνείδητα απέναντι σε αυτό το γεγονός, ένιωσα την επιλογή της υποκριτικής να με καλεί για πρώτη φορά συνειδητά. Μετά ανακάλυψα και τους λόγους. Είχα πάντα την αίσθηση ότι οι άνθρωποι είμαστε συγκοινωνούντα δοχεία. Αλλά νομίζω με αφορούσε υπαρξιακά, σε βαθμό νεύρωσης, το να ανακαλύψω από πολλές πλευρές τον τρόπο με τον οποίο αυτό συμβαίνει. Η υποκριτική, ως η τέχνη του να ενσαρκώνεις το κάθε δοχείο ξεχωριστά σε αυτή την εξίσωση της δραματουργίας, εντέλει κρύβει την ανακάλυψη/αποκάλυψη, ότι οι ευρύτερες καταστάσεις που μας διέπουν δημιουργούνται κατεξοχήν από εμάς, συλλογικά. Πράγμα που φωτίζει και το μέγεθος της ευθύνης των πράξεων μας, της επίδρασης που έχουν οι συμπεριφορές μας – όπου εάν τις αφαιρούσες και έβαζες κάποιον άλλο στη θέση τους – θα είχες ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Νομίζω ότι αυτή η ιδέα, στη βάση της, και το να τη μοιραστώ, αποτελεί το βασικό μου κίνητρο για να κάνω αυτό που κάνω.

Η ζωή και οι σχέσεις μας, μάς φανερώνουν διαρκώς μια αδιόρατη δραματουργία

Η αλήθεια είναι πως είχα διάφορα αντικείμενα αφοσίωσης όσο ήμουν μικρή, κάτι που ισχύει ακόμα και σήμερα. Έχω στοιχεία μονομανίας. Από τις ασχολίες μου, μέχρι τον τρόπο που μπορεί να ακούω ένα album στο repeat για ένα μήνα, μέχρι να σταματήσει να μου προσφέρει έστω και το παραμικρό ψήγμα ντοπαμίνης ώστε να πάω στο επόμενο. Στη ζωή μου βρίσκω διαρκώς νόημα σε πράγματα που είτε θα με απορροφήσουν, είτε θα τα αφήσω στη μέση. Ας πούμε, πριν ένα χρόνο, πήρα αποχυμωτή. Προκειμένου να μπω στη διαδικασία να τον χρησιμοποιώ, διάβασα forums και κατέληξα σε διάφορα διατροφικά sites, όπου ένα εξ αυτών σου βγάζει μια καρτέλα για τη συνταγή που φτιάχνεις, στην οποία μετράει όλα τα διατροφικά στοιχεία ένα προς ένα. Από την παραμικρή βιταμίνη μέχρι και το τελευταίο μέταλλο. Εκείνο το διάστημα, η ζωή μου μετατράπηκε σε μία αποστολή αποκατάστασης της διατροφικής μου αποτελεσματικότητας. Κάθε γουλιά μού ψιθύριζε πως είμαι στο σωστό δρόμο. Δεν νομίζω πως θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω τον αποχυμωτή διαφορετικά, σε ένα κάζουαλ επίπεδο.

Σε γενικές γραμμές η ζωή μου χαρακτηρίζεται από ασκητικά στοιχεία. Θα έλεγα ότι ως άνθρωπος αφοσιώνομαι στο αντικείμενο της επιθυμίας μου.

“Η αλήθεια είναι πως είχα διάφορα αντικείμενα αφοσίωσης όσο ήμουν μικρή, κάτι που ισχύει ακόμα και σήμερα. Έχω στοιχεία μονομανίας” παραδέχεται.

Προϋποθέτει αβεβαιότητα και κατάθλιψη. Δεν μπορώ να βιοποριστώ αποκλειστικά από αυτό που έχω επιλέξει να κάνω. Οι ταινίες στην Ελλάδα έχουν όσο budget χρειάζεται προκειμένου να γυριστούν με έναν τρόπο που θα επιφέρει ένα επαγγελματικό αποτέλεσμα, ίσως όχι το επιθυμητό για τον σκηνοθέτη· και δυστυχώς όχι με έναν τρόπο που θα διασφαλίσει την βιωσιμότητα των επαγγελματιών του κινηματογράφου. Από το κράτος, ο ελληνικός κινηματογράφος έχει κριθεί κατά βάση ως αναξιοβίωτος και κατ’ επέκταση και οι ζωές μας.

Ότι έκανα τη σωστή επιλογή!

Επέλεξα να δώσω εξετάσεις στις δραματικές τελειώνοντας το σχολείο γιατί, ούτως ή άλλως, δεν θα μπορούσα να δώσω Πανελλήνιες, εφόσον δεν διάβαζα

Το έχω σκεφτεί ναι· αλλά από την άλλη, η ιδέα του να μεταναστεύσω και να συμμετέχω σε καλλιτεχνικά πρότζεκτ μιας εντελώς άλλης κουλτούρας, προκειμένου να μπορώ να κάνω αυτό που κάνω και εδώ με καλύτερες απολαβές, είναι κάτι βαθιά στενάχωρο για μένα σα σκέψη. Ένας από τους λόγους που είμαι ηθοποιός είναι για να αφηγούμαι ιστορίες για το πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο διαμορφώθηκα, με αυτές τις προσλαμβάνουσες, γι’ αυτούς τους ανθρώπους, με την εξιδανικευμένη (ίσως) επιθυμία πως κάποια από τα στοιχεία τους μπορούν να επηρεάσουν το συλλογικό ασυνείδητο της κοινωνίας μας. Να εμπνεύσουν, ίσως, μια αλλαγή ή να φυτέψουν ένα σπόρο για τη μετατόπισή της – προς μια θετική, για μένα, κατεύθυνση.

Για τα κριτήρια των επιλογών της στη δουλειά: “Έχω την τύχη να συνεργάζομαι με ανθρώπους με τους οποίους είμαστε συμβατοί σε πολλά επίπεδα. Και ο τρόπος με τον οποίο συνεργαζόμαστε με διευρύνει ως άνθρωπο και ως ηθοποιό”.

Ναι. Εάν είναι κάτι με το οποίο αισθάνομαι ότι συνδέομαι, εννοείται!

Έχω την τύχη να συνεργάζομαι με ανθρώπους με τους οποίους είμαστε συμβατοί σε πολλά επίπεδα. Και ο τρόπος με τον οποίο συνεργαζόμαστε με διευρύνει ως άνθρωπο και ως ηθοποιό. Αυτό είναι το κριτήριό μου στις συνεργασίες και στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους γενικώς. Όσο περιορισμένη κι αν είναι η αγορά, προσπαθώ να διατηρώ αυτόν τον γνώμονα για να αντλώ έμπνευση από τη δουλειά μου και τους γύρω μου – και ίσως έτσι να καταφέρουμε να εμπνεύσουμε και κάποιον τρίτο που παρακολουθεί τη δουλειά μας. Αυτό είναι κάτι που ισχύει και για τις δύο αυτές συνεργασίες.

Η ιδέα του να μεταναστεύσω και να συμμετέχω σε καλλιτεχνικά πρότζεκτ μιας εντελώς άλλης κουλτούρας, προκειμένου να μπορώ να κάνω αυτό που κάνω και εδώ με καλύτερες απολαβές, είναι κάτι βαθιά στενάχωρο για μένα σα σκέψη

Όσο μπορώ παρακολουθώ.

Δεν ξέρω αν μπορώ δώσω μια γενική απάντηση ως προς αυτό· η κάθε παράσταση μου δημιουργεί διαφορετική αίσθηση. Η θεατρική εμπειρία, το γεγονός ότι βιώνεις μια αφήγηση να εκτυλίσσεται μπροστά σου στο εδώ και τώρα, όταν η παράσταση σε αγγίζει, έχει κάτι το υπερβατικό.

Θα βρισκόταν σε θεατρική σκηνή; “Η θεατρική εμπειρία, το γεγονός ότι βιώνεις μια αφήγηση να εκτυλίσσεται μπροστά σου στο εδώ και τώρα, όταν η παράσταση σε αγγίζει, έχει κάτι το υπερβατικό”, απαντά.

Το εγχείρημα του να ειπωθεί η ιστορία της Ηλέκτρας, στο σήμερα, μέσα από διαφορετικούς σκηνοθέτες που περνάνε τη σκυτάλη αφηγηματικά ο ένας στον άλλο, αναδεικνύοντας και διαφορετικές πτυχές της Ηλέκτρας και του Ορέστη σε κάθε κεφάλαιο της ιστορίας τους, ήταν κάτι που από την πρώτη στιγμή μου φάνηκε τρομερά ενδιαφέρον κινηματογραφικά. Ήταν, επίσης, μεγάλη μου χαρά η ευκαιρία να συνεργαστώ με αυτούς τους ανθρώπους.

Η κάθε ταινία γυρίστηκε εντελώς διαφορετική χρονιά. Συμπωματικά συνέπεσαν χρονικά οι προβολές τους. Σε κάθε περίπτωση, με χαροποιεί αν περισσότερος κόσμος δει τη δουλειά μου.

Η δυστοπία στην οποία ζούμε, σε αυτό το άκρατο στάδιο του Καπιταλισμού, είναι παγκοσμίως ένα δυσφορικό τοπίο για να σκεφτεί κανείς το μέλλον του

Νομίζω πως δεν θα ήθελα να την περιγράψω. Κοινός άξονας, σε συνεργασία με τους σκηνοθέτες και τον Στέφανο Καλτζίδη στο ρόλο του Ορέστη, ήταν να διατηρηθεί η ανθρώπινη διάσταση αυτών των παιδιών που φαίνεται ότι αντιδρούν απέναντι στη ζωή και τις συνθήκες στις οποίες μεγάλωσαν, ορμώμενοι από τα βαθιά τραύματά τους, με τον μοναδικό τρόπο που μπορούν να φανταστούν τον εαυτό τους να παίρνει ξανά το τιμόνι της ζωής τους.

Απεριόριστα. Η ίδια η πράξη λαμβάνει διάσταση ως λύση ή ως λύτρωση απέναντι σε ένα πρόβλημα. Για να κατανοήσουμε τον λόγο για τον οποίο αυτή η ασφυκτική κατάσταση σχηματίζεται – όπου μόνη της εκτόνωση ή λύση μπορεί να είναι μια τέτοια πράξη – πρέπει να λάβουμε υπόψη ένα συνδυασμό αναρίθμητων παραγόντων που την αποτελούν. Σε κάθε περίπτωση, από αυτή τη διαδικασία θα καταλήξουμε σε πολλά διαφορετικά προφίλ και ψυχισμούς ανθρώπων, οι οποίοι οδηγήθηκαν σε κάτι το αποτρόπαιο. Νομίζω στον βαθμό που παρακολουθούμε μια δραματουργία η οποία εκτυλίσσεται βήμα-βήμα με τελικό προορισμό αυτήν την πράξη, και για να βρισκόμαστε εκεί ως θεατές, έχουμε το αίτημα του να κατανοήσουμε την ανθρώπινη διάσταση της, πέραν της παραβατικής της υπόστασης.

Την ώρα που δύο ταινίες όπου πρωταγωνιστεί παίζονται στα θερινά σινεμά, η Ελσα Λεκάκου παραδέχεται πως “με χαροποιεί αν περισσότερος κόσμος δει τη δουλειά μου”.

Ο θεσμός της οικογένειας, οι λειτουργίες της και ο ρόλος που παίζουν στη διαμόρφωση της ζωής μας, είναι ένα πυρηνικό ζήτημα για τον άνθρωπο. Είναι λογικό να εμφανίζεται στην τέχνη με διαφορετικούς τρόπους από αρχαιοτάτων χρόνων.

Η τέχνη είναι εγγενώς πολιτική και κοινωνική, όπως και όλοι είμαστε πολιτικά και κοινωνικά υποκείμενα. Προσπαθώ να καταπιάνομαι με σενάρια που, στην πρόθεσή τους να είναι αυτά τα δύο, χωρίς να παρεμβάλλεται μια διάθεση ηθικολογίας που κουνάει διδακτικά το δάχτυλο.

Τελευταία είμαι σε πρόγραμμα απεξάρτησης με τον εαυτό μου, από την faux ψυχανάλυση με το ChatGPT

Η αλήθεια είναι πως έχω αλλεργία στο να σκέφτομαι το μέλλον. Εάν το σκεφτόμουν με ορούς σιγουριάς, μάλλον δεν θα έπρεπε να έχω επιλέξει αυτή τη δουλειά. Αλλά ξέρω πως αυτό που κάνω, με νοηματοδοτεί. Ταυτόχρονα, η δυστοπία στην οποία ζούμε, σε αυτό το άκρατο στάδιο του Καπιταλισμού, είναι παγκοσμίως ένα δυσφορικό τοπίο για να σκεφτεί κανείς το μέλλον του.

Μένω στην Κυψέλη. Κι έχω ένα γάτο τον Yoda. Περνάω πολύ χρόνο στον υπολογιστή μου. Διαβάζω, βλέπω ταινίες, σειρές, βλέπω τους φίλους μου, φτιάχνω χυμό στον αποχυμωτή! Τελευταία είμαι σε πρόγραμμα απεξάρτησης με τον εαυτό μου, από την faux ψυχανάλυση με το ChatGPT.