Ζιλιέτ Μπινός και Ουαζντί Μαουάντ δίνουν «Όρκο» στην Επίδαυρο

Ο Ουαζντί Μαουάντ γράφει αυτή τη στιγμή ένα νέο έργο το οποίο θα πραγματοποιήσει παγκόσμια πρεμιέρα στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. Ο Λιβανέζος εξόριστος, πολιτογραφημένος Γάλλος κι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς και σκηνοθέτες των ημερών μας – τόσο για το θέατρο όσο και για το σινεμά – παραδέχεται πως κανονικά δεν έπρεπε να έχει δεχθεί την πρόταση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του οργανισμού Κατερίνας Ευαγγελάτου γιατί «νιώθει πως το βάρος της ευθύνης είναι μεγάλο». Αλλά για τον Μαουάντ που η αρχαία τραγωδία είναι η πηγή έμπνευσης των έργων του, που η Αθήνα του θυμίζει τη γενέτειρα του Βηρυτό (πριν την ισοπεδώσουν οι πολεμικές συρράξεις), που αντλεί από την Ελλάδα «μια αίσθηση παρηγοριάς», η απάντηση τελικά έπρεπε να είναι «ναι».

Γι’ αυτό και έρχεται στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου την 1η και στις 2 Αυγούστου με τον «Όρκο της Ευρώπης»: ένα σύγχρονο έργο με βαθιά τραγικά και αλληγορικά στοιχεία, που σύμφωνα με την διάσημη πρωταγωνίστρια του Ζιλιέτ Μπινός, «έχει έντονη υφολογική συγγένεια με τον Σοφοκλή».

Ο συγγραφέας και σκηνοθέτης στη διάρκεια των προβών.

Στο έργο του Ουαζντί Μαουάντ η αναφορά στην Ευρώπη δεν σχετίζεται με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αγγίζει, όμως, το μύθο της Ευρώπης, της όμορφης κόρης του Φοίνικα που ο Δίας, μεταμορφωμένος σε λευκό ταύρο, απήγαγε με τη βία. Από την ένωση τους γεννήθηκαν τρία παιδιά – κι ανάμεσα τους ο Μινώταυρος, ένα τέρας. Η ιστορία ανακινεί τις τραυματικές παιδικές του αναμνήσεις όταν ο 57χρονος, σήμερα, Λιβανέζος ξεριζώθηκε από την πατρίδα του εξαιτίας του πολυετούς εμφυλίου. «Μπορεί να μην με άρπαξε ένας λευκός ταύρος και να με απομάκρυναν οι ίδιοι οι γονείς μου, αλλά το τραύμα είναι εδώ. Και είναι το νήμα για πολλά από τα έργα που έχω γράψει».

Διόλου τυχαίο, λοιπόν, που ο δημιουργός επιλέγει το μύθο με φόντο τη μεγάλη σφαγή στην αρχαία Φοινίκη, η οποία σήμανε την άλωση του πολιτισμού της. Στο κείμενο του, η αρπαγή της Ευρώπης μεταβολίζεται στην έρευνα για την ιστορία των αρπαγών, των βιασμών, των βάναυσων εισβολών στη διάρκεια πολέμων που συμπαρέσυραν εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες-θύματα. Και, όπως στην δική του περίπτωση, είναι ένα τραύμα που κληροδοτείται από γενιά σε γενιά.

Στον «Όρκο της Ευρώπης», ηρωίδα είναι ένα οκτάχρονο κοριτσάκι που γίνεται μάρτυρας της σφαγής μιας κοινότητας με θύτες τους συμπατριώτες της. Εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, μια έρευνα θα θελήσει να αποκαλύψει τι ακριβώς συνέβη τότε αναζητώντας μάρτυρες. Η πληγή θα αιμορραγήσει ξανά. «Το έργο εξετάζει, κατά τη γνώμη μου, θεμελιώδη ερωτήματα: τη σχέση μεταξύ ακραίας βίας και της δυνατότητας παρηγοριάς· την ιδέα ότι οι λέξεις μπορούν να αποτελέσουν τόπο σύγκρουσης αλλά και επούλωσης και αποκάλυψης», λέει ο συγγραφέας και σκηνοθέτης του, ο οποίος πράγματι, πεισματικά καταπιάνεται με τη θεματική του κληροδοτήματος ενός βίαιου παρελθόντος και της δυνατότητας του θεάτρου να λειτουργεί ως χώρος επαναδιαπραγμάτευσης του.

Η Ζιλιέτ Μπινός θα εμφανιστεί για πρώτη φορά στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου και δηλώνει συνεπαρμένη.

Έχοντας γύρω του την εξαμελή και πολυεθνική πρωταγωνιστική ομάδα με κεντρικό πρόσωπο την Ζιλιέτ Μπινός, ο Ουαζντί Μαουάντ εξηγεί πως η αφήγηση της παράστασης θα λειτουργεί ως ένα διαρκές «πήγαινε – έλα» ανάμεσα στο παρελθόν και το ή, όπως ο ίδιος το περιγράφει, «ο χρόνος θα ραγίζει συχνά από εκρήξεις συναισθημάτων». Μαζί με τους Ζιλιέτ Μπινός, Λόρα Ρίβλιν, Εμάνουελ Σουάρτζ, Βιολέτ Σοβό, Ντάρια Πισάρεβα και τη δική μας Δανάη Επιθυμιάδη, διανύει μια γόνιμη φάση δοκιμών, όπου το έργο ακόμα γράφεται, αλληλεπιδρά με τους ερμηνευτές του, επαναδιαπραγματεύεται τη δομή του μέχρι να πάρει την τελική μορφή του «η οποία θα μοιάζει με 3d παζλ».

Με την ηθοποιό Ντάρια Πισάρεβα που θα υποδυθεί την Ασία.

Και παρότι για την ώρα, βρίσκονται στο Παρίσι που πλήττεται από καύσωνα, στο υπόγειο του Theatre national de la Colline, ο δημιουργός του «’Ορκου» έχει πάντα στο νου του στην Επίδαυρο. Το Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου έχει, ερήμην του, καθορίσει τη δομή και τη φύση του κειμένου. «Η συνάντηση με το θέατρο της Επιδαύρου μου δίνει την βαθιά αίσθηση ότι αυτό το μέρος είναι, πάνω από όλα, ένας χώρος για γραφή. Γράφω έχοντας στο μυαλό μου το τοπίο του, έχοντας επίγνωση της σχέσης μεταξύ της σκηνής και του κοινού του. Έχω απόλυτη συνείδηση του χώρου και των λόγων που θα τον κοσμήσουν. Θα έλεγα πως τρία στοιχεία με οδήγησαν στην συγγραφή του κειμένου: ο ουρανός, το φως, οι φίλοι. Ο ουρανός με την έννοια ότι τα λόγια μας πρέπει να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων και να καταφέρουν να ανυψώσουν τους θεατές. Επίσης, ο ελληνικός ήλιος· παρότι δεν θα παίξουμε με φυσικό φως είναι ένα σημείο αναφοράς που σκέφτομαι πάντα. Και τέλος, οι φίλοι καθώς έχω την τύχη να δουλεύω με φίλους που προέρχονται από διαφορετικές χώρες του κόσμου. Μα αν δεν είχα τη μοίρα του εξόριστου – την οποία μεταφέρω στο έργο – δεν θα τους είχα συναντήσει», εξηγεί.

Ουαζντί Μαουάντ: Ο Σοφοκλής είναι ένας κήπος που θέλω να επιστρέφω ξανά και ξανά

Παρά τη μυθολογική εκκίνηση και τα αρχαϊκά ονόματα που θα φέρουν οι ήρωες του «Όρκου της Ευρώπης» ο Μαουάντ ανέτρεξε σε εμπειρογνώμονες που θα τον διαφώτιζαν για τις συνθήκες αρπαγών και ανείπωτης βίας κατά των γυναικών σε συνθήκες πολεμικών συγκρούσεων. Κεντρική στάθηκε η συμβολή της Αν Κλερ Λεζάρντ, συμβούλου της γαλλικής κυβέρνησης σε θέματα Μέσης Ανατολής και Αφρικής. Μια γυναίκα που δεν τροφοδότησε μόνο με πληροφορίες τον συγγραφέα, αλλά αφομοιώθηκε και ως ηρωίδα στην παράσταση: μια διπλωμάτισσα, ονόματι Ασία, που προσπαθεί να ρίξει φως στο αιματοβαμμένο παρελθόν.

«Η ελληνική τραγωδία έθρεψε την επιθυμία μου να ασχοληθώ με το θέατρο» ομολογεί ο Ουαζντί Μαουάντ.

Οι ηθοποιοί του Μαουάντ αναγνωρίζουν το τραγικό μέγεθος του κειμένου. «Και να φανταστείτε πως ακόμα επεξεργαζόμαστε το τέλος του έργου» αποκαλύπτει η Μπινός. Ο Εμάνουελ Σουάρτζ δεν αισθάνεται πως η παράσταση αγγίζει το κλασικό μοντέλο της αρχαίας τραγωδίας, εντούτοις κάνει λόγο για «την αναπνοή και τη δύναμη της γραφής του» για το «εύρος της σκηνοθεσίας του που σίγουρα απηχούν την υψηλή διάσταση και το απέραντο της τραγωδίας».

Ο Ουαζντί Μαουάντ, ο συγγραφέας των «Πυρκαγιών» και «Όλοι εμείς πουλιά» υπενθυμίζει πως η σχέση του με την τραγωδία είναι μακρά. «Η ελληνική τραγωδία έθρεψε την επιθυμία μου να ασχοληθώ με το θέατρο και τα περισσότερα έργα που έχω γράψει έχουν την ρίζα τους στην ανάγνωση αρχαίων τραγωδιών. Αν μπορούσαμε να παρομοιάσουμε τους τους κορυφαίους θεατρικούς συγγραφείς – Σαίξπηρ, Τσέχωφ, Μπέκετ- με κήπους, ο Σοφοκλής θα ήταν αυτός εντός του οποίου νιώθω μεγαλύτερη οικειότητα. Και θέλω να επιστρέφω ξανά και ξανά».

Ο ηθοποιός Εμάνουελ Σουάρτζ θα υποδυθεί το ρόλο ενός σύγχρονου Μινώταυρου.

Αν και ακόμα γράφει το έργο «χωρίς να ξέρει που θα τον οδηγήσει», αν και εξαφανίζεται από την οθόνη πριν την ολοκλήρωση της συνάντησης με τους δημοσιογράφους – αφήνοντας την σκυτάλη στους ηθοποιούς του – ο Ουαζντί Μαουάντ δεν κρύβει τη συγκίνηση του για την κάθοδο στην Επίδαυρο. «Αυτό το ταξίδι έχει βαθύ νόημα, δεδομένης της σχέσης που έχω με την Ελλάδα, εδώ και χρόνια. Νιώθω έντονη σύνδεση με τη χώρα σας, κυρίως επειδή η Αθήνα, για μένα, είναι η πιο ανατολική πόλη της Δύσης και η πιο δυτική πόλη της Ανατολής. Μου θυμίζει τη Βηρυτό. Μέσω της Ελλάδας αναδύονται πολλά από τα βιώματά μου», ομολογεί.

«Ο όρκος της Ευρώπης» θα είναι μια πολύγλωσση παράσταση καθώς θα αρθρωθεί σε τέσσερις γλώσσες: αγγλικά, γαλλικά, ελληνικά και ρωσικά· θέλοντας ενδεχομένως να σηματοδοτήσει την Ευρώπη όχι πια ως ηρωίδα αλλά ως τόπο συνάντησης ιδεών και πολιτισμών.