Η Δανάη Στράτου μάς καλεί σε μια πορεία εσωτερικής αναζήτησης στην κρητική γη

Η εγκατάσταση Ενάρετη Σπείρα (Virtuous Spiral), που αποτελείται από 113 κεραμικά πιθάρια τοποθετημένα σε σπειροειδή διάταξη, συνομιλεί με τον μυστηριώδη Δίσκο της Φαιστού και τις αρχέγονες σχέσεις ανθρώπου- φύσης- χρόνου. Με φόντο το φως και το τοπίο της Κρήτης, η Δανάη Στράτου δημιουργεί έναν χώρο στοχασμού και τελετουργικής εμπειρίας, προσκαλώντας τον επισκέπτη να βαδίσει μέσα στη σπείρα ως πράξη εσωτερικής αναζήτησης.

Το βραβευμένο έργο θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο Minos Palace Resort στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης το Σάββατο 14 Ιουνίου και θα ενταχθεί στη Συλλογή Τέχνης του Ιδρύματος Γ. & Α. Μαμιδάκη, η οποία συγκεντρώνει πάνω από 70 πρωτότυπα, site-specific έργα σημαντικών Ελλήνων και διεθνών καλλιτεχνών.

Με αφορμή το νέο της έργο, η καταξιωμένη εικαστικός μάς μιλά για τη βαθιά υπαρξιακή σχέση της με το τοπίο, τη μνήμη και την υλικότητα, αναδεικνύοντας τη σπειροειδή διαδρομή όχι μόνο ως μορφολογικό στοιχείο, αλλά ως εννοιολογικό πυρήνα μιας εσωτερικής πορείας.

Η πρόταση της Δανάης Στράτου ξεχώρισε ανάμεσα σε πάνω από 600 προτάσεις για την αρτιότητα και συνάφεια, την ανάπτυξη, τη σχέση της με τον τόπο και τη δημιουργικότητά της.

Η αρχική σύλληψη της Ενάρετης Σπείρας προέκυψε από την ιδέα της τελετουργικής κίνησης μέσα στον χώρο· μιας σπειροειδούς διαδρομής που δεν αποσκοπεί σε έναν σαφή προορισμό, αλλά λειτουργεί ως πορεία ενεργοποίησης της μνήμης, του τόπου και του σώματος. Καθοριστικό σημείο υπήρξε η παρουσία των κεραμικών αγγείων-όχι μόνο ως καθημερινών αντικειμένων, αλλά ως συμβόλων ζωής και φορέων πολιτισμικής εμπειρίας. Μέσα από αυτά αναδύθηκε η σπείρα, ως αρχέτυπο που ενοποιεί την υλικότητα του κόσμου με την ανθρώπινη παρουσία και τη γεωγραφική του ένταξη.

Η εγκατάσταση εξελίχθηκε οργανικά από την εμπειρία του έργου Πάνω στη Γη, Κάτω από τα Σύννεφα (2017). Η Ενάρετη Σπείρα μετουσιώνει εκείνο το πρώτο βίωμα, ενσωματώνοντας νέα εννοιολογικά και μορφικά στρώματα: τον συμβολισμό του Δίσκου της Φαιστού, τη διαχρονική υλικότητα της Κρήτης, και τη σωματική διάσταση της περιπατητικής εμπειρίας ως μέσου αναστοχασμού. Παράλληλα, το έργο συνδιαλέγεται με το Desert Breath (1997), στο οποίο η σπείρα αποτυπώνεται στην έρημο ως συνάντηση του σώματος με το απέραντο.

Η Ενάρετη Σπείρα συνθέτει αυτά τα προηγούμενα βιώματα και μορφικές αναζητήσεις σε ένα νέο πλαίσιο, όπου η πολιτισμική μνήμη, η γεωμετρία του αρχαίου συμβόλου και η βιωματική διάσταση του χώρου, συνυφαίνονται σε μια σύγχρονη εικαστική γλώσσα, εστιασμένη στη σχέση μεταξύ ύλης, σώματος και χρόνου.

Η τοποθέτηση της Ενάρετης Σπείρας στο Minos Palace Resort, το οποίο ενσωματώνεται άρρηκτα στο φως και τη γεωγραφική διαμόρφωση του νησιού, επιτρέπει στο έργο να ριζώσει εκεί όπου ουσιαστικά γεννήθηκε

Δούλεψα πολύ για αυτή την πρόταση επικεντρώνοντας την έρευνα μου ώστε το προτεινόμενο έργο να ταιριάξει όχι μόνο στο συγκεκριμένο τοπίο αλλά και στον τόπο, στην Κρήτη και την ιστορία της. Οπότε φυσικά χάρηκα πολύ που η πρότασή μου είχε θετική αποδοχή. Όταν έμαθα ότι υπήρξε μεγάλη συμμετοχή από καλλιτέχνες όχι μόνο από την Ελλάδα αλλά και διεθνώς, αυτό με χαροποίησε ακόμα περισσότερο, το ότι δηλαδή η προσέγγισή μου έπεισε τους κριτές που κατέληξαν ότι αυτό ήταν το έργο που θα είχε νόημα να υλοποιηθεί. Επίσης το έργο αυτό που με έναν τρόπο γεννήθηκε από την Κρήτη – μιας και εκεί δημιουργήθηκαν αρχικά τα πιθάρια για την εγκατάσταση «Πάνω στη Γη Κάτω από τα Σύννεφα» που υλοποιήθηκε στην Ελευσίνα το 2017- εξελίχθηκε στην πρόταση «Ενάρετη Σπείρα» και επιστρέφει εκεί για να βρει τον τελικό προορισμό του. Αυτό με συγκινεί ιδιαίτερα.

Η εγκατάσταση Virtuous Spiral αποτελείται από περισσότερα από εκατό χειροποίητα κεραμικά αγγεία, τοποθετημένα σε έναν σπειροειδή σχηματισμό που παραπέμπει στον αινιγματικό Δίσκο της Φαιστού, λειτουργώντας ως μορφολογικό και εννοιολογικό ανάλογο.

Η μόνιμη παρουσία της εγκατάστασης στην Κρήτη έχει για μένα χαρακτήρα επιστροφής· τα πιθάρια κατασκευάστηκαν αρχικά στον τόπο αυτό από μία κοινότητα τεχνιτών στο Θραψανό Ηρακλείου, κουβαλώντας τη μνήμη του. Η τοποθέτηση της Ενάρετης Σπείρας στο Minos Palace Resort, το οποίο ενσωματώνεται άρρηκτα στο φως και τη γεωγραφική διαμόρφωση του νησιού, επιτρέπει στο έργο να ριζώσει εκεί όπου ουσιαστικά γεννήθηκε και ταυτόχρονα να ανοίξει τον δρόμο και να βρεθεί σε διάλογο με άλλα έργα land art που θα προστεθούν μελλοντικά στους χώρους του.

Επίσης το γεγονός πως το έργο ενσωματώνεται πλέον στην μόνιμη συλλογή του Ιδρύματος Μαμιδάκη, όπου με τη σταθερή του προσήλωση στην ενίσχυση της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, φέρει έναν πλούτο πολιτισμικών αξιών και ιδεών, που λειτουργούν όχι μόνο ως θεσμικό πλαίσιο, αλλά και ως δημιουργικός συνομιλητής για κάθε καλλιτέχνη, είναι για μένα σημαντικό.

Το κρητικό φως-οξύ, απρόβλεπτο, διαρκώς μεταβαλλόμενο- λειτούργησε ως δομικό στοιχείο στη σύνθεση του έργου. Το ίδιο το νερό, που γεμίζει τα πιθάρια, αντανακλά και εντείνει αυτό το φως, δημιουργώντας έναν υδάτινο ορίζοντα που μεταμορφώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Το τοπίο, λιτό και επιβλητικό, υπαγόρευσε την ανάγκη για μια μορφή που δεν επιβάλλεται, αλλά ενσωματώνεται· μια σπειροειδή χάραξη που αναπνέει με τον χώρο.

Η σπείρα ενσαρκώνει για μένα την κυκλική πορεία της ύπαρξης: όχι ως επανάληψη, αλλά ως διαρκή μεταβολή με επιστροφή. Είναι σχήμα αρχαιολογικό, κοσμολογικό, εσωτερικό

Ο αριθμός 113 αντιστοιχεί στον αριθμό των διακριτών συμβόλων της Α’ πλευράς του Δίσκου της Φαιστού, ενώ η τοποθέτησή τους ακολουθεί τη θέση των συμβόλων, σχηματίζοντας μια σπείρα -όχι ως ακριβής αναπαραγωγή, αλλά ως νοηματική απόδοση. Το νερό, γεμίζοντας τα αγγεία ως το χείλος, λειτουργεί τόσο ως φυσικό στοιχείο όσο και ως συμβολική επιφάνεια: φορέας καθαρμού, καθρέφτης φωτός, και ορίζοντας που ενώνει τα επιμέρους σε ένα ενιαίο σύνολο.

Τα αγγεία της εγκατάστασης, σχεδιασμένα από την Δανάη Στράτου, κατασκευάστηκαν από κοινότητα τεχνιτών στο Θραψανό της Κρήτης – τόπο με μακραίωνη παράδοση στην κεραμική τέχνη.

Η σπείρα ενσαρκώνει για μένα την κυκλική πορεία της ύπαρξης: όχι ως επανάληψη, αλλά ως διαρκή μεταβολή με επιστροφή. Είναι σχήμα αρχαιολογικό, κοσμολογικό, εσωτερικό. Συνδέεται με την αποδημία, την επιστροφή, τη μεταμόρφωση. Λειτουργεί ως δομή που επιτρέπει στο έργο να αποτυπώνει την ένταση ανάμεσα στην αρχέγονη μνήμη και τη σύγχρονη εμπειρία· ανάμεσα στη σταθερότητα και τη ροή.

Ο Δίσκος της Φαιστού με συγκίνησε βαθιά ως φορέας μιας σπειροειδούς, μη αποκρυπτογραφημένης γλώσσας- ενός μηνύματος που διασώθηκε χωρίς να εξηγηθεί. Η μορφή του υποδηλώνει μια γραφή του κόσμου που προηγείται της γλωσσικής επικοινωνίας όπως την γνωρίζουμε. Το έργο δεν τον αναπαράγει, αλλά εμπνέεται από τη γεωμετρία και την αινιγματικότητά του, αποδίδοντας την έννοια της κυκλικής αφήγησης μέσα από τον χωρικό σχεδιασμό και τη συμβολική διάταξη των πιθαριών.

Η εγκατάσταση λειτουργεί ως λαβύρινθος ή ως στοχαστικό πεδίο: καλεί σε παύση, παρατήρηση, εσωτερική σιωπή.

Επιθυμώ ο επισκέπτης να βιώσει μια κατάσταση εμβύθισης· να κινηθεί μέσα στη σπείρα όπως θα κινείτο μέσα σε μια εσωτερική διαδρομή. Η εγκατάσταση λειτουργεί ως λαβύρινθος ή ως στοχαστικό πεδίο: καλεί σε παύση, παρατήρηση, εσωτερική σιωπή. Δεν δίνει απαντήσεις, αλλά προσφέρει ένα πλαίσιο για προσωπική νοηματοδότηση.

Το έργο της Δανάης Στράτου με τίτλο Πάνω στη Γη, Κάτω από τα Σύννεφα (2017), το οποίο είχε παρουσιαστεί στον χώρο του Παλαιού Ελαιουργείου στην Ελευσίνα.

Υπάρχει μια βαθιά συνέχεια στον τρόπο με τον οποίο τα έργα αυτά διαχειρίζονται την κλίμακα, τον χώρο και την περιπατητική εμπειρία. Στο Desert Breath, το εμβληματικό έργο land art που συνδημιούργησα στην Αίγυπτο μαζί με τις Αλεξάνδρα Στράτου και Στέλλα Κωνσταντινίδη, ως ομάδα D.A.S.T., διερευνώντας την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην ανθρώπινη κλίμακα και την απεραντοσύνη του φυσικού τοπίου.

Στο Πάνω στη Γη, Κάτω από τα Σύννεφα, εμφανίζονται για πρώτη φορά τα πιθάρια, φτιαγμένα στην Κρήτη. Η Ενάρετη Σπείρα συνθέτει αυτές τις εμπειρίες, επιστρέφοντας στην Κρήτη για να αναζητήσει συμβολικά σημεία τομής ανάμεσα στην ιστορία, τη μνήμη και την ύλη.

Η τέχνη παραμένει επίκαιρη όταν δεν αποκόπτεται από τις ρίζες της, αλλά τις εγκολπώνεται και τις μετασχηματίζει.

Η εντοπιότητα δεν είναι για μένα περιορισμός, αλλά εστία: ένα σημείο εκκίνησης για στοχασμούς που ξεπερνούν χωρικά σύνορα και χρονικά πλαίσια. Η πολιτισμική μνήμη, όταν προσεγγίζεται ως ζωντανό και δυναμικό υλικό, επιτρέπει στην τέχνη να συνομιλεί ουσιαστικά με το παρόν. Η τέχνη παραμένει επίκαιρη όταν δεν αποκόπτεται από τις ρίζες της, αλλά τις εγκολπώνεται και τις μετασχηματίζει.

Το εμβληματικό έργο land art έργο Desert Breath, που δημιούργησε η Δανάη Στράτου στην έρημο της Σαχάρας μαζί με τις Αλεξάνδρα Στράτου και Στέλλα Κωνσταντινίδη, ως ομάδα D.A.S.T. το 1997.

Η Ενάρετη Σπείρα επιχειρεί να αρθρώσει έναν στοχασμό για τη θέση του ανθρώπου μέσα στο περιβάλλον, τόσο ως φυσικό όσο και ως πολιτισμικό πεδίο. Το έργο εστιάζει στη σημασία της υλικότητας της ιστορίας και της ιστορικότητας της ύλης, χρησιμοποιώντας φυσικά υλικά -κεραμικό, νερό, χώμα- με σεβασμό στο περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Τα πιθάρια που αποτέλεσαν τον πυρήνα του έργου διασώθηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν, ανακυκλώνοντας όχι μόνο την ύλη, αλλά και το ίδιο το εννοιολογικό τους φορτίο. Η σπείρα λειτουργεί ως ιχνηλάτης μιας πορείας που ακολουθεί τα ίχνη της μνήμης και της ύπαρξης, δημιουργώντας μια συνθήκη όπου ο χώρος δεν νοείται ως στατικό υπόβαθρο, αλλά ως ενεργό πεδίο διαλόγου ανάμεσα στον άνθρωπο και το τοπίο. Σε μια εποχή που ζητά αναθεώρηση των σχέσεών μας με τον φυσικό κόσμο, το έργο προτείνει μια ποιητική επανατοποθέτηση.

Τα έργα μου δεν είναι ποτέ αυθύπαρκτα· ενεργοποιούνται μέσα από τη σωματική και πνευματική εμπλοκή του άλλου-είτε του τεχνίτη, είτε του θεατή

Η ισορροπία ανάμεσα στην υλικότητα και την πνευματικότητα δεν αποτελεί για μένα διαχωρισμό, αλλά συμπληρωματική συνθήκη. Η εννοιολογική σύλληψη ενός έργου προϋποθέτει την επίγνωση της ύλης -του βάρους, της υφής, της αντοχής- ενώ η υλοποίησή του φέρει εντός της τις ποιότητες του άυλου: τη μνήμη, τη διάρκεια, τη μεταμόρφωση. Η ανθρώπινη χειρονομία, τόσο στο στάδιο της κατασκευής όσο και στην πράξη της θέασης, παραμένει ουσιώδης. Τα έργα μου δεν είναι ποτέ αυθύπαρκτα· ενεργοποιούνται μέσα από τη σωματική και πνευματική εμπλοκή του άλλου-είτε του τεχνίτη, είτε του θεατή.

Για μένα, η σχέση με τον τόπο είναι βιωματική και διαλεκτική· δεν είναι ποτέ ουδέτερη. Η φύση δεν λειτουργεί ως φόντο, αλλά ως ενεργός συνομιλητής. Ο χρόνος, από την άλλη, δεν αντιμετωπίζεται γραμμικά, αλλά κυκλικά· ως παλίρροια μνήμης και εμπειρίας. Η Ενάρετη Σπείρα ενσωματώνει αυτή την αντίληψη και εκφράζει τη δική μου ανάγκη να εντοπίζω μορφές που συνδέουν την ιστορική και φυσική διάσταση του χώρου με την εσωτερική κίνηση του ανθρώπου.

Η εικαστικός στο στήσιμο της εγκατάστασης στον χώρο του Minos Palace Resort.

Αυτή την περίοδο με απασχολούν δύο παράλληλες κατευθύνσεις. Αφενός, προετοιμάζω μια μεγάλης κλίμακας ατομική έκθεση, η οποία θα παρουσιαστεί το επόμενο έτος σε θεσμικό χώρο στην Αθήνα και εστιάζει στη διαλεκτική σχέση μεταξύ μικρόκοσμου και μακρόκοσμου- στο εφήμερο του σώματος και το απέραντο του σύμπαντος. Αφετέρου, υλοποιώ ένα τοποειδικό έργο κατόπιν ανάθεσης στη Βόρεια Ελλάδα, το οποίο συνεχίζει τη διερεύνηση της σχέσης σώματος, τοπίου και χωμάτινου στοιχείου, με έμφαση στην ύλη και τη συμβολική της φόρτιση.

Η έρευνα αυτή εντάσσεται σε μια νέα κατεύθυνση της καλλιτεχνικής μου πρακτικής που εστιάζει στην ιχνηλάτηση και την αποκάλυψη των αθέατων στοιχείων ενός τόπου- όπως συστηματοποιήθηκε το 2023, στο πλαίσιο του προγράμματος καλλιτεχνικής φιλοξενίας στο The Farm Margaret River, στη Δυτική Αυστραλία με το έργο Water Traces – making the invisible visible. Εκεί τέθηκαν τα θεμέλια για μια διαδικασία παρατήρησης και ενεργοποίησης του τοπίου ως φορέα λανθάνουσας, αλλά ουσιώδους, πληροφορίας.