Oι Rootless Root ριζώνουν στο δικό τους θέατρο

Στην πόρτα γράφει με ευδιάκριτα γράμματα «Rootless». Στο κουδούνι «Root». Ίσως η πρώτη πολυταξιδεμένη ομάδα χορού με έδρα την Ελλάδα, οι Rootless Root της Λίντας Καπετανέα και του Γιόζεφ Φρούτσεκ έχουν πια το δικό τους σπίτι: Χελμού 11, Ηράκλειο Αττικής. Μια βιομηχανική αποθήκη δύο ορόφων έχει διαμορφωθεί από την αρχή σ’ έναν χώρο τέχνης.

Παραστάσεις, πρόβες, εργαστήρια χορού, σεμινάρια, συζητήσεις. Δύο όροφοι, δύο open spaces για να συμβούν όλα τα παραπάνω – και πολλά ακόμα που δεν έχουν οριστεί. Στο ισόγειο ο μαύρος τάπητας και οι βελούδινες μαύρες κουρτίνες που κυκλώνουν την αίθουσα δημιουργούν την εντύπωση ενός γιγαντιαίου black box. Στον πρώτο όροφο, όπου το ξύλο κυριαρχεί, η αίθουσα ανοίγεται σε ένα μπαλκόνι. Εκεί το φως της μέρας φανερώνεται. Με λευκές επιγονατίδες, βερμούδα και μπλούζα προπόνησης, η Λίντα Καπετανέα κινείται με ευελιξία από τον ένα χώρο στον άλλο και με τη χαρά του ανήκειν. Η ιδέα να αποκτήσουν ένα δικό τους χώρο με τον συνιδρυτή της ομάδας και άνδρα της είναι παλιά· αλλά ξεκίνησε να υλοποιείται πριν περίπου δύο χρόνια. «Βρισκόμασταν σε αναζήτηση χώρου από το 2008. Κι αυτό γιατί κάθε φορά που κλείναμε ένα χώρο για πρόβα θέλαμε να έχουμε την αποκλειστική χρήση του. Ψάχναμε για καιρό, τις περισσότερες φορές βρίσκαμε ενδιαφέροντες χώρους σε κακόφημες γειτονιές και κάθε φορά εγκαταλείπαμε την προσπάθεια. Ώσπου κάποια στιγμή, εντελώς τυχαία, ο Γιόζεφ ήρθε σε επαφή μ’ ένα δικηγόρο, η γυναίκα του οποίου είχε μεσιτικό γραφείο. Και με τη βοήθεια της, φτάσαμε εδώ, στο Ηράκλειο. Από το πρώτο λεπτό που μπήκαμε μέσα είπαμε, ‘αυτό είναι’. Έπειτα, ξεκίνησε η περιπέτεια να το πάρουμε και να ξεκινήσουμε την ανακατασκευή του».

Η ανακαίνιση του κράτησε δύο χρόνια, αφού το μόνο που έμεινε στη θέση του ήταν το κέλυφος του κτηρίου: τοίχοι και κολώνες. Στο διπλανό οικόπεδο όπου φιγουράρει μια δίδυμη αποθήκη δείχνει πως η δουλειά που χρειάστηκε για να πάρει τη σημερινή του μορφή και λειτουργικότητα ήταν μια κοστοβόρα, κοπιώδης και χρονοβόρα διαδικασία.

H χορεύτρια και χορογράφος Λίντα Καπετανέα στο νέο της καλλιτεχνικό σπίτι.

Ο Γιόζεφ Φρούτσεκ αισθάνεται πως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για ένα τέτοιο εγχείρημα, εφόσον η δημιουργία του καλύφθηκε αποκλειστικά από προσωπικούς πόρους. «Νωρίτερα, δεν θα ήμασταν έτοιμοι οικονομικά για να αγκαλιάσουμε μια τέτοια πρόκληση. Πάντα ονειρευόμασταν να δημιουργήσουμε το δικό μας ‘κράτος’ και θέλαμε να προκύψει μέσα από τα δικά μας χρήματα, με το δικό μας… νόμισμα και με το δικό μας πνευματικό και καλλιτεχνικό απόθεμα. Ίσως να αργήσαμε – με την έννοια ότι είμαστε πλέον 50 ετών – αλλά τώρα συνέβη με τους δικούς μας όρους: Θα φιλοξενήσει τις επιλογές μας και θα δώσουμε την δυνατότητα σε ανθρώπους που εκτιμούμε και αγαπάμε να δημιουργήσουν χωρίς να αισθάνονται πίεση», σημειώνει.

Σε αθόρυβο mode, ο χώρος λειτουργεί εδώ και ένα χρόνο, αποτελώντας καταρχάς την έδρα της πρακτικής των Rootless Root «Fighting Monkey», προσφέροντας δύο πολύ καλοφτιαγμένες αίθουσες προβών για ομάδες χορού και σηματοδοτώντας τη μήτρα όπου γεννήθηκε το νέο έργο της ομάδας με τίτλο «Mountain». Μόλις, πριν από δύο μήνες υποδέχθηκε μαθητές του Φρούτσεκ από όλο τον κόσμο – από την Αυστραλία, την Ιαπωνία, την Αμερική – για ένα κλειστό ερευνητικό σεμινάριο. Η Λίντα Καπετανέα αναγνωρίζει σε αυτό τον χώρο την δυνατότητα μιας κοιτίδας εκπαίδευσης πάνω στη μέθοδο της ομάδας που πρωτοδιδάχθηκε σε πανεπιστήμια και ακαδημίες χορού ανά τον κόσμο και στη συνέχεια ανοίχτηκε σε σεμινάρια που ‘έτρεχαν’ οι ίδιοι. «Ομολογώ πως την τελευταία πενταετία ένιωσα κουρασμένη από τα ταξίδια. Ταξιδεύαμε πολύ για τους εκπαιδευτικούς κύκλους του Fighting Monkey, ωστόσο χωρίς τα έσοδα από τα σεμινάρια δεν θα είχαμε φτάσει στην υλοποίηση αυτού του σχεδίου. Πλέον, τα περισσότερα από τα σεμινάρια μας θα εδρεύουν εδώ».

Γιόζεφ Φρούτσεκ: Συνήθως όταν υπάρχει ένας σταθερός χώρος, υπάρχει και η σύμβαση να παράξουμε κάτι· οι καλλιτέχνες δεν είμαστε αρκετά θαρραλέοι για να συζητήσουμε χωρίς στόχο και προσανατολισμό. Εδώ, πάλι, έχουμε απελευθερωθεί από αυτές τις υποχρεώσεις.

Κι ενώ έχουν αφιερώσει ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ενήλικης ζωής τους σε περιοδείες στο εξωτερικό, οι Rootless Root – η, κατ’ όνομα, «άρριζη» ομάδα – αποφασίζουν να ριζώσουν για τα καλά. «Συνήθως όταν υπάρχει ένας σταθερός χώρος, υπάρχει και η σύμβαση να παράξουμε κάτι· οι καλλιτέχνες δεν είμαστε αρκετά θαρραλέοι για να συζητήσουμε χωρίς στόχο και προσανατολισμό. Εδώ, πάλι, έχουμε απελευθερωθεί από αυτές τις υποχρεώσεις. Καλούμε ανθρώπους σε συναντήσεις έχοντας αφεθεί σε όσα μπορεί να μας αποκαλυφθούν», λέει ο Γιόζεφ Φρούτσεκ, σε αντίθεση με τις συνήθεις πρακτικές όπου κάθε νέο εγχείρημα ταυτίζεται με την ανάγκη ενός αποδοτικού επιχειρηματικού σχεδίου. Οι Rootless Root, πάλι, θεωρούν πως είναι «καλύτερο να μην ξέρουμε τι θα κάνουμε και πως θα εξελιχθούμε. Αυτό είναι ένα μέρος για να δώσει ευκαιρίες στον αυθορμητισμό, στην αναπάντεχη ενεργοποίηση, σε πράγματα και ιδέες που δεν ξέρουμε καν ότι υπάρχουν».

Και σκηνική επανένωση Καπετανέα – Φρούτσεκ στη νέα τους παραγωγή “Mountain”.

Αυτή τη στιγμή, τα δυνατά βήματα που ακούγονται από τον πάνω όροφο ανήκουν στο ensemble χορευτριών της Χριστίνας Γουζέλη και του Πολ Μπλάκμαν που ετοιμάζουν το «Far from the end» για το Φεστιβάλ Αθηνών. Nωρίτερα, την Άνοιξη, στον ίδιο χώρο έκανε πρόβες η Χαρά Κότσαλη ενώ σε λίγες εβδομάδες εκεί θα βρεθεί η Πατρίσια Απέργη, εν όψει της νέας της χορογραφίας «Hystory», επίσης για λογαριασμό του Φεστιβάλ Αθηνών.

Παρότι φέρει το όνομα τους, η έδρα των Rootless Root δεν είναι προσωποκεντρική κι ούτε θα ταυτίζεται αποκλειστικά με τη δράση τους. «Είναι συναρπαστική η διαπίστωση πως οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργαζόμαστε τα τελευταία 10-15 χρόνια έχουν έναν ασφαλή χώρο για να κάνουν πρόβα και να ερευνήσουν. Επίσης, εδώ οι μαθητές μας θα μας δουν να μεγαλώνουμε, θα δουν ο χρόνος να γράφει πάνω μας κι αυτό μας κάνει ανοιχτούς στην ευαλωτότητα. Δεν προσπαθώ να πω ότι ο χώρος μας έχει κάτι πιο ιδιαίτερο από οποιονδήποτε άλλο καλλιτεχνικό χώρο, απλώς είναι η δική μας χειρονομία να ‘επιστρέψουμε’ όσα έχουμε κερδίσει. Θέλουμε να ενδυναμώσουμε τη νεότερη γενιά του χορού γιατί πιστεύουμε ότι μπορεί να κάνει σπουδαία πράγματα, σπουδαιότερα από όσα έχουμε κάνει εμείς. Θα έλεγε, λοιπόν, κανείς ότι είναι και μια προσπάθεια με κοινωνικό χαρακτήρα», συνεχίζει ο Γιόζεφ.

Προς το κοινό, η έδρα των Rootless Root θα ανοίξει στις 19 Ιουνίου. Αφορμή η παγκόσμια πρεμιέρα της νέας τους χορογραφίας «Mountain» που θα παρουσιαστεί τώρα μόνο για τέσσερις παραστάσεις. Βασισμένη σε ένα ποιητικό κείμενο του Γιόζεφ Φρούτσεκ για την ιστορία ενός άνδρα που πεθαίνει, που ζητεί να τον εξαγνίσουν και να τον ενταφιάσουν, να μην κλάψουν μα να χορέψουν πάνω στο μνήμα του κι έπειτα να μην γυρίσουν πίσω και να τον ξεχάσουν, η παράσταση επιδέχθηκε μακρά έρευνα και άφθονο αυτοσχεδιασμό. Η εμπειρία του ξαφνικού χαμού του πατέρα της Λίντας Καπετανέα τα περασμένα Χριστούγεννα μεταγγίστηκε αναπάντεχα στη χορογραφία, τόσο που η ίδια ομολογεί συγκινημένη πως είναι μια παράσταση στη μνήμη του· στη μνήμη του επιπλοποιού που έχει κατασκευάσει το τραπέζι στο οποίο τώρα καθόμαστε, που έχει συμβάλλει σε πολλές από τις κατασκευές του νέου χώρου και έχει υπογράψει κομμάτια από τα σκηνικά παλαιότερων παραστάσεων των Rootless Root.

Σκηνή από το ντουέτο του “Mountain” που θα παίξει για τέσσερα βράδια.

Εκτός από το προφανές συναισθηματικό φορτίο, το «Mountain» είναι η πρώτη παράσταση όπου η Λίντα Καπετανέα και ο Γιόζεφ Φρούτσεκ σμίγουν επί σκηνής μετά από 14 χρόνια. Στην αρχή, ο Γιόζεφ είχε έναν ενδοιασμό αν έπρεπε να ξαναχορέψει, αλλά τελικά το έργο θα παρουσιαστεί ως ντουέτο – όπως ακριβώς όλα ξεκίνησαν μεταξύ τους. Οι δυο τους γνωρίστηκαν ως νεόφερτα μέλη του διάσημου σχήματος Ultima Vez του Βιμ Βαντεγκέϊμπους και καθώς τα υπόλοιπα κορίτσια της ομάδας θεωρούσαν πως ο Φρούτσεκ είναι ένας brutal χορευτής, γρήγορα έκανε ντουέτο με τη Λίντα Καπετανέα.

Λίντα Καπετανέα: Όσο χορεύαμε μαζί, πάντα παρείχαμε ο ένας στον άλλο μια σιγουριά να αφεθεί.

Στηn διάρκεια των περιοδειών με την ομάδα του Βαντεγκέιμπους ξεκίνησαν να δουλεύουν μαζί από περιέργεια, κάνοντας κατάληψη στα φουαγιέ των ξενοδοχείων που διέμεναν. Τρία χρόνια αργότερα, άρχισαν να διδάσκουν, φτάνοντας τελικά στην ίδρυση των Rootless Root. Και σήμερα δεν έχουν αγωνία για την σκηνική τους επανασύνδεση. «Είμαστε τόσο μαζί στην διαδικασία της διδασκαλίας που δεν έχει λείψει ο ένας στον άλλο», παρατηρεί η Λίντα Καπετανέα. «Πάντως όσο χορεύαμε μαζί, πάντα παρείχαμε ο ένας στον άλλο μια σιγουριά να αφεθεί. Μπορεί κάποιος από τους δύο θα προσέθετε στοιχεία σε μια παράσταση και ο άλλος να τα απορροφούσε αμέσως».

Η συνεργατική σχέση τους έχει υπάρξει συχνά πολύ εκρηκτική, αλλά όπως πιστεύει ο Γιόζεφ Φρούτσεκ «στην τέχνη η κατάσταση πρέπει να φορτιστεί. Είναι σαν να οδηγείς αυτοκίνητο Φόρμουλα 1 και να μην έχεις άγχος. Η ένταση σε οδηγεί στο όριο, σε μια κατάσταση υψηλής ευαισθησίας όπου είσαι ανοιχτός στις αισθήσεις σου».

“Θέλουμε να ενδυναμώσουμε τη νεότερη γενιά του χορού γιατί πιστεύουμε ότι μπορεί να κάνει σπουδαία πράγματα, σπουδαιότερα από όσα έχουμε κάνει εμείς. Θα έλεγε, λοιπόν, κανείς ότι είναι και μια προσπάθεια με κοινωνικό χαρακτήρα” εξηγεί ο Γιόζεφ Φρούτσεκ.

Στα 50 τους χρόνια, μετά από 20 χρόνια κοινής πορείας και 30 χρόνια στη διεθνή χορευτική σκηνή, οι δυο τους βρίσκουν ενδιαφέρον πως μεγαλώνοντας δεν θέλουν να εντυπωσιάσουν κανέναν. «Περισσότερο από το να παρουσιάσουμε κάτι τέλειο, θέλουμε το κοινό να δει πως σκεφτόμαστε. Εξακολουθούμε να λειτουργούμε σε υψηλά επίπεδα, αλλά μέσα από πιο φυσικές ποιότητες, με μια μεγαλύτερη ωμότητα· δεν μας απασχολεί εξίσου η αισθητική εμπειρία, αλλά η εμπειρία του ανολοκλήρωτου, του ανεπεξέργαστου», τονίζουν.

Το «Mountain» αναμένεται να παρουσιαστεί ξανά για μικρούς κύκλους παραστάσεων από το Σεπτέμβριο και στη συνέχεια θα ταξιδέψει – όπως και το σύνολο των παραγωγών της ομάδας – εκτός Ελλάδας. Ακολουθώντας μια ιδιότυπη στρατηγική, οι Rootless Root δεν απέκτησαν ποτέ μάνατζερ για να τους εκπροσωπήσει διεθνώς, αλλά προτίμησαν οι ίδιοι να προωθούν τα έργα τους σε επιμελητές θεάτρων και φεστιβάλ σε όλο τον κόσμο. Χάρη στη ταχύτατη διάδοση του ενδιαφέροντος για τη μέθοδο τους Fighting Monkey «δεν αγχωθήκαμε να πουλήσουμε τα έργα μας για να ζήσουμε από αυτά. Χορογραφούσαμε κάθε δύο χρόνια – εκτός αν είχαμε παραγγελίες από άλλες ομάδες – και απαλλαχθήκαμε από την ανάγκη να απευθυνόμαστε σε επιμελητές για να δουν τις παραστάσεις μας», εξηγεί η Λίντα Καπετανέα. Ο νέος χώρος δε, τους προσφέρει μια ακόμα δυνατότητα επικοινωνίας της δουλειάς τους, αφού όπως σημειώνει ο Γιόζεφ Φρούτσεκ «μπορεί να μην έχουμε την ορατότητα που εξασφαλίζει ένα μεγάλο θέατρο ή την υποστήριξη ενός μεγάλου οργανισμού αλλά δεν είναι ανάγκη να είμαστε διαρκώς διαθέσιμοι· μπορεί κανείς να είναι εκτός του κέντρου των πραγμάτων και παρόλα αυτά να εξακολουθεί να παράγει κάτι καλό. Είναι σαν να γυρίζουμε στην αρχή των αναζητήσεων μας».

Δεκατέσσερα χρόνια μετά, ξανά μαζί επί σκηνής.

Και κάθε αρχή συνδέεται με όνειρα. Η Λίντα Καπετανέα σκέφτεται το σπίτι της ομάδας ως ένα τόπο συναντήσεων διεθνών προσωπικοτήτων: «Θα μπορούσαμε να καλέσουμε εδώ από τον Μπέλα Ταρ, τον Άκραμ Καν έως τον Ανίς Καπούρ για να μοιραστούμε τις ανησυχίες μας για την τέχνη. Κι έπειτα να προωθήσουμε την έρευνα στην κίνηση καθώς η χορευτική σκηνή εξελίσσεται διαρκώς». Στο ίδιο πλαίσιο του «ανοίγματος» σε καλλιτέχνες διεθνούς κύρους ο Γιόζεφ Φρούτσεκ ονειρεύεται ένα τόπο καταγραφής. «Να δημιουργηθεί εδώ μια βιβλιοθήκη κινηματογραφημένων σκέψεων από καλλιτέχνες».

Μετά την εξαετή θητεία της ως καλλιτεχνική διευθύντρια στο Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας, η Λίντα Καπετανέα δεν αποκλείει την εμπλοκή της σε μια νέα θεσμική θέση, αλλά και την ανάπτυξη ιδεών που έφερε στο Φεστιβάλ, πλέον στη νέα της έδρα. «Δούλεψα για το Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας με πολλή αγάπη και μου λείπει ήδη η δημιουργική δουλειά με την ομάδα της διοργάνωσης. Δεν θα δίσταζα, λοιπόν, να αναλάβω ξανά μια θέση ευθύνης και, γιατί όχι, ίσως εντάξουμε εδώ προγράμματα για ανθρώπους 50+ και 70+, όπως κάναμε στην Καλαμάτα. Για την ώρα, έχουμε τον χώρο μας κι αυτό μου φτάνει».