Θεατής: “Toxicity” στον Τεχνοχώρο Φάμπρικα

Από τη στιγμή που κατεβαίνεις τις σκάλες για να βρεθείς στον υπόγειο χώρο της «Φάμπρικας» – εκεί όπου ανεβαίνει η παράσταση Toxicity των Γιώργου Νικολόπουλου και Μαρίας Δαμασιώτη – έχεις ήδη εισάγει εντελώς οργανικά και αβίαστα τον εαυτό σου σε μια συνθήκη «εγκλεισμού». Αυτή η βιωματική ένταξη στο σκηνικό «κελί» γίνεται το πρώτο και καθοριστικό βήμα για να κατανοήσουμε βαθύτερα αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει: μια αφήγηση για τις προσωπικές φυλακές που χτίζουμε ή αποδεχόμαστε και την τοξικότητα εκείνη που γεννιέται όταν δεν υπάρχει διέξοδος.

Ο αέρας γίνεται πιο βαρύς, ο ήχος της σιωπής – αφού τρίξουν απαραίτητα οι καρέκλες μέχρι να βρούμε τις θέσεις μας – ηχηρός, ο φωτισμός χαμηλός μέχρι να μην υπάρξει καθόλου και η παράσταση να ξεκινήσει – όλα συνθέτουν ένα περιβάλλον που δεν σε προετοιμάζει απλώς για το έργο· σε βάζει μέσα του. Αυτός ο σκοτεινός, στενός χώρος λειτουργεί ως προέκταση του θεματικού άξονα της παράστασης: τον εγκλεισμό όχι μόνο ως φυσική, αλλά κυρίως ως ψυχική και υπαρξιακή συνθήκη.

Βρισκόμαστε εντός μιας φυλακής. Τρεις γυναίκες, τρεις κρατούμενες, συνυπάρχουν σε ένα στενό κελί. Το σχέδιό τους φωνάζει απόδραση, τα όρια στενεύουν, όμως δεν είναι η απόφαση αυτή καθ’ αυτή που τίθεται εδώ και προβληματίζει, αλλά τα εξής καίρια ερωτήματα: Ποιο είναι το όριο ανάμεσα στην αυτοσυντήρηση και την καταστροφή του άλλου; Πόσο εύκολα οι σχέσεις γίνονται αρένα επιβολής και φόβου; Και τελικά, ποια είναι η πραγματική φυλακή από την οποία καλούμαστε να αποδράσουμε;

Το έργο εμπνέεται από το American Buffalo του David Mamet και αναπλάθει το σχήμα των σχέσεων εξουσίας, εμπιστοσύνης και προδοσίας μέσα από ένα σύγχρονο, ωμό και αφιλτράριστο πρίσμα. Στο Toxicity, η φυλακή δεν είναι μόνο οι τοίχοι και τα κάγκελα. Είναι ο φόβος, η καχυποψία, το «μαζί» που διαβρώνεται, η αλληλεγγύη που χάνεται. Ο εγκλεισμός γίνεται φακός που μεγεθύνει τα σκοτεινά σημεία της ανθρώπινης φύσης· αυτά που συνήθως μένουν στη σκιά, τώρα καταλαμβάνουν όλο τον φωτισμένο χώρο.

Εμείς οι θεατές – οριακά σαν ηδονοβλεψίες – παρακολουθούμε τον μικρόκοσμο αυτό των τριών γυναικών να καταρρέει, ξεκινώντας πρώτα εσωτερικά. Και είναι η παραμόρφωση της πραγματικότητας μέσω του εγκλεισμού που δημιουργεί μια ψευδαίσθηση κανονικότητας, όπου το ήθος διαβρώνεται, οι σχέσεις αποκτούν χαρακτήρα δοκιμασίας και η ανθρώπινη φύση απογυμνώνεται. Σε αυτό το περιβάλλον, η τοξικότητα δεν είναι χαρακτηριστικό ενός μόνο προσώπου· είναι ο αέρας που αναπνέουν και οι τρεις, εγκλωβισμένες σε ένα διαρκές παιχνίδι καχυποψίας και εξουσίας.

-Δεν είμαι καμία χθεσινή, ξέρω
-Εδώ μέσα όμως δεν κατέληξες κι εσύ; 
-Κανείς δεν είναι τέλειος…

Οι τρεις κρατούμενες (Ασημίνα Αναστασοπούλου, Σταύρια Νικολάου, Φανή Ξενουδάκη) δεν είναι απλώς χαρακτήρες· είναι πτυχές ενός συλλογικού ψυχισμού σε κρίση. Κάθε τους αντίδραση, κάθε λέξη ή σιωπή είναι απόηχος μιας βαθύτερης σύγκρουσης: της ανάγκης για σύνδεση απέναντι στον φόβο της συνύπαρξης. Η μικροκοινωνία αυτή του κελιού δεν διαφέρει πολύ από τη δική μας κοινωνία, παρά μόνο στο ότι «έξω» οι διεξόδοι –πραγματικοί ή φαντασιακοί– είναι περισσότεροι. Όταν όμως χαθούν, είτε από εξωτερικούς περιορισμούς είτε από εσωτερική παραίτηση, αναδύονται τα πιο άγρια ένστικτα της επιβίωσης. Ο κανιβαλισμός –συμβολικός ή κυριολεκτικός– γίνεται μηχανισμός άμυνας, η τοξικότητα ο νέος κανόνας.

Με ρεαλιστική φόρμα και έμφαση στη σωματικότητα και τη φυσική υποκριτική, όπως αναφέρει και ο ίδιος ο σκηνοθέτης Γιώργος Νικολόπουλος, η παράσταση δεν επιδιώκει να σου εξηγήσει κάτι. Αντίθετα, επιλέγει να σε ταράξει, να σε φέρει ίσως πιο κοντά σε μια αλήθεια που προτιμάς να αγνοείς. Κι αν τελικά τίθεται ένα ερώτημα, το οποίο και θα πάρεις μαζί φεύγοντας, αυτό δεν είναι τόσο το αν τελικά θα αποδράσουν αλλά από τι πρέπει να αποδράσουν. Κι εκείνες αλλά κι εμείς.

Η τοξικότητα, τελικά, δεν είναι απλώς μια λέξη του καιρού μας, ούτε μια ψυχολογική ετικέτα σε ανθρώπινες δυσλειτουργίες. Είναι ένα θεμελιώδες συστατικό του ανθρώπινου ψυχισμού, που αναδύεται όταν χάνεται η ελπίδα, όταν το πλαίσιο διαλύεται, όταν δεν υπάρχει έξοδος κινδύνου. Το Toxicity δεν μιλά μόνο για τον εγκλεισμό των σωμάτων, αλλά για τον εγκλωβισμό της σχέσης, της εμπιστοσύνης, της ανάγκης για συνύπαρξη. Είναι ένα έργο για το πώς διαβρώνεται το «μαζί» όταν παύει να υπάρχει έξω κόσμος – φυσικός ή ψυχικός – κι όταν η αίσθηση του νοήματος καταρρέει. Και τότε, αυτό που βλέπουμε επί σκηνής δεν είναι απλώς ένα κελί· είναι μια αντανάκλαση του δικού μας κόσμου, της κοινωνίας, των σχέσεων, και –ίσως περισσότερο απ’ όλα– του εαυτού μας.