Ο Μάριος Κακουλλής μετατρέπει ένα αστικό λεωφορείο σε θεατρική σκηνή εν κινήσει

Μετά τον πρώτο επιτυχημένο κύκλο παραστάσεων το 608: Inferno βγαίνει ξανά στους δρόμους της Αθήνας και μας προσκαλεί σε μια καινούργια κρυφή διαδρομή με 9 στάσεις…

Με έμπνευση από την Κόλαση του Δάντη και φόντο την ίδια την πόλη, η παράσταση γίνεται ένα ποιητικό, υπαρξιακό road trip όπου ο θεατής-επιβάτης διασχίζει κύκλους προσωπικών και συλλογικών “κολάσεων”. Με αυτή την αφορμή, ο Μάριος Κακουλλής μάς μιλά για την ιδέα πίσω από αυτό το θεατρικό εγχείρημα, τις προκλήσεις, αλλά και τη βαθιά εμπειρία μιας αφήγησης που δεν σε αφήνει αμέτοχο – ούτε στη σκηνή, ούτε στη ζωή.

Ο πρώτος κύκλος του 608 Ινφέρνο Κυκλική ήταν για μένα μια πρωτόγνωρη εμπειρία, μια σκηνοθεσία μέσα σε ένα αστικό λεωφορείο, με το κοινό παρόν και “μέσα” στην παράσταση, όχι απέναντί της. Το εγχείρημα ήταν εξαρχής διερευνητικό: κάθε διαδρομή λειτουργούσε σαν ένα πεδίο έρευνας. Παρατηρούσα τι λειτουργούσε και τι όχι, πώς αντιδρούσε το κοινό, ποια σημεία “άνοιγαν” την αφήγηση και ποια έκλειναν την επικοινωνία. Η ανταπόκριση του κόσμου ήταν έντονη και πολυσήμαντη – απόλυτα εμπλεκόμενη με την εμπειρία, με πολλά σχόλια, ερωτήσεις και προεκτάσεις που ούτε εγώ δεν είχα φανταστεί. Ο δεύτερος κύκλος, λοιπόν, προέκυψε όχι απλώς από την ανάγκη να «επαναληφθεί» κάτι πετυχημένο, αλλά για να εξελιχθεί.

Θέλαμε να πάμε την παράσταση ένα βήμα παραπέρα  τόσο ως προς τη θεατρική φόρμα όσο και ως προς τη συνομιλία με το κείμενο του Δάντη. Συνεχίζουμε την έρευνα πάνω στη συνθήκη του θεάτρου εν κινήσει, αλλά και στο πώς ένα αρχέγονο κείμενο μεταφράζεται στις δικές μας κολάσεις της καθημερινότητας.

Η Κόλαση του Δάντη μπορεί να ιδωθεί ως ένας ποιητικός και ψυχολογικός χάρτης του ανθρώπινου πόνου

Η αρχική μου σκέψη ήταν να ανεβάσω την Κόλαση του Δάντη μέσα στην αγγλικανική εκκλησία της Αθήνας – ένας χώρος με ιδιαίτερα φορτισμένη ατμόσφαιρα, που έβρισκα σχεδόν ιδανικό για ένα τέτοιο κείμενο. Την έβλεπα ως έναν τόπο που συνδιαλέγεται με το μεταφυσικό, με το ιερό και το απειλητικό, όπως και το ίδιο το έργο.

Μία μέρα όμως, καθώς βρισκόμουν μέσα στο λεωφορείο 608 της ΟΣΥ -το οποίο χρησιμοποιούσα πολύ συχνά, ειδικά πριν αποκτήσω αυτοκίνητο- άρχισα να παρατηρώ κάτι άλλο. Μέσα σ’ αυτόν τον καθημερινό, απολύτως ρεαλιστικό χώρο, έβλεπα να ξεδιπλώνονται μικρές θεατρικές σκηνές: άνθρωποι, κινήσεις, εκφράσεις, συγκρούσεις, απόπειρες επαφής. Ήταν σαν να ζούσα ήδη μια παράσταση. Ένας μικρόκοσμος από χαρακτήρες και ιστορίες που διαδραματίζονται ταυτόχρονα, ανεξάρτητα και ταυτόχρονα ενωμένοι από τη συνθήκη της μετακίνησης.

Έτσι γεννήθηκε η ιδέα να μεταφερθεί η Κόλαση του Δάντη όχι σε έναν “θεατρικό” χώρο, αλλά μέσα σε ένα διπλό αστικό λεωφορείο. Να γίνει το λεωφορείο η ίδια η σκηνή – ένα όχημα κυριολεκτικό και συμβολικό, που μεταφέρει τους θεατές μέσα από μια διαφορετική εμπειρία της καθημερινότητας, μέσα από τη δική μας, σύγχρονη κόλαση.

Το αστικό λεωφορείο 608 μετατρέπεται σε θεατρική σκηνή @Ελίνα Γιουνανλή

Η δραματουργία της παράστασης παραμένει ένα ανοιχτό, ζωντανό πεδίο, που συνεχώς διαμορφώνεται μέσα από τη συνεργασία με την ομάδα. Μαζί προσπαθήσαμε να μετατοπίσουμε το βλέμμα από τη θεολογική έννοια της αμαρτίας και να προσεγγίσουμε τους κύκλους της Κόλασης ως ψυχικές και κοινωνικές καταστάσεις. Δεν μας ενδιέφερε να αναπαραστήσουμε απλώς τους “τιμωρημένους” του Δάντη, αλλά να εστιάσουμε στο πώς βασανίζονται οι ίδιοι οι άνθρωποι από τα πάθη τους, τις εμμονές, τις ενοχές, τους φόβους και, γενικότερα, από την ίδια τους την καθημερινότητα.

Η Κόλαση του Δάντη μπορεί να ιδωθεί ως ένας ποιητικός και ψυχολογικός χάρτης του ανθρώπινου πόνου. Δεν αφορά μόνο τους “κακούς” ή τους καταδικασμένους -αφορά κάθε άνθρωπο που παλεύει να σταθεί μέσα στην ύπαρξή του. Αφορά όλους όσους προσπαθούν να υπάρξουν, να ζήσουν, να διαχειριστούν τις αντιφάσεις και τα βάρη της καθημερινότητας.

Αυτό συνδέεται απόλυτα, για μένα, με τη σημερινή ζωή στην Αθήνα: μια πόλη έντονα αντιφατική, σκληρή, απρόβλεπτη, στην οποία οι άνθρωποι κινούνται διαρκώς μέσα σε ένα πεδίο μάχης – άλλοτε εξωτερικό, άλλοτε εσωτερικό. Ο Δάντης μάς δείχνει πως για να φτάσουμε στο φως, πρέπει πρώτα να περάσουμε από το σκοτάδι· να το κοιτάξουμε κατάματα, να το αναγνωρίσουμε, να το κατανοήσουμε. Σε αυτή την έννοια, η Κόλαση δεν είναι το τέλος. Είναι η αρχή της μεταμόρφωσης.

Στιγμιότυπο από την παράσταση 608: Inferno Κυκλική @Ελίνα Γιουνανλή

Η αλήθεια είναι πως ακόμα και σήμερα, μετά και τον δεύτερο κύκλο, η παράσταση συνεχίζει να με ξαφνιάζει. Δεν ξέρεις ποτέ τι σε περιμένει. Θυμάμαι πολύ έντονα την πρώτη φορά που μπήκα στο λεωφορείο για να δοκιμάσουμε την ιδέα -η αντίληψή μου για το έργο άλλαξε αμέσως. Θυμάμαι και τη στιγμή που το λεωφορείο κινήθηκε για πρώτη φορά – εκεί άλλαξε ξανά όλο το νόημα.

Η κίνηση, το γεγονός ότι όλα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο και μέσα στους δρόμους της πόλης, δημιουργεί μια μοναδική δυνατότητα: ο θεατής βιώνει κάτι βαθιά οικείο, σχεδόν αναπόφευκτα συνδεδεμένο με τη δική του καθημερινότητα. Το περιβάλλον δεν είναι ελεγχόμενο -υπάρχει ο ήχος της πόλης, οι περαστικοί, τα φανάρια, οι στροφές.

Όλα αυτά “μπαίνουν” στην παράσταση και τη δυσκολεύουν -αλλά με έναν γλυκό τρόπο. Είναι αυτή η τυχαιότητα της στιγμής που τελικά την κάνει ζωντανή και αναπόφευκτα αληθινή.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι ότι η ομάδα ήταν δίπλα μου από την αρχή -ανοιχτή, ευέλικτη και έτοιμη να μετακινήσει πράγματα στιγμιαία και αστραπιαία. Αυτή η διαθεσιμότητα και η εμπιστοσύνη μάς επέτρεψαν να διαχειριστούμε την απρόβλεπτη φύση της συνθήκης και να δώσουμε στο ταξίδι μια πρώτη, ολοκληρωμένη μορφή. Χωρίς αυτή την κοινή ανάσα, τίποτα δεν θα είχε σταθεί.

Δεν μας ενδιέφερε να “δείξουμε” την κόλαση ως κάτι εξωτερικό ή μακρινό, αλλά να την ενεργοποιήσουμε ως μια εσωτερική εμπειρία. Μια εμπειρία που γεννιέται μέσα από σύγχρονα πρόσωπα και καθημερινές εκφάνσεις του ανθρώπινου πάθους.

Εδώ μας οδήγησε καθαρά το ίδιο το κείμενο του Δάντη. Οι στάσεις και οι κύκλοι δεν είναι αυθαίρετοι, είναι εμπνευσμένοι από τις μορφές του πόνου που περιγράφει ο Δάντης στην Κόλαση, και τους μεταφέραμε σε σύγχρονες, υπαρξιακές εκδοχές. Έτσι, έχουμε ανθρώπους που βασανίζονται από τη λαγνεία, από τον έρωτα, από την απληστία ή την ανάγκη για έλεγχο. Άλλοι πνίγονται στην οργή, στον φανατισμό, ή κυνηγούν μάταια μια ευτυχία που δεν έρχεται ποτέ. Η κάθε στάση γίνεται ένας καθρέφτης για τον θεατή, όχι για να κρίνει, αλλά για να αναγνωρίσει. Δεν μας ενδιέφερε να “δείξουμε” την κόλαση ως κάτι εξωτερικό ή μακρινό, αλλά να την ενεργοποιήσουμε ως μια εσωτερική εμπειρία. Μια εμπειρία που γεννιέται μέσα από σύγχρονα πρόσωπα και καθημερινές εκφάνσεις του ανθρώπινου πάθους.

Το ίδιο το λεωφορείο είναι το μέσο της κατάβασης στην Κόλαση. Δεν είναι απλώς ένας χώρος ή ένα σκηνικό -είναι ο ίδιος ο φορέας του ταξιδιού. Υπάρχει, θα έλεγα, μια διπλή αφήγηση: από τη μία, έχουμε το κυριολεκτικό δρομολόγιο στους δρόμους της Αθήνας· από την άλλη, μια αλληγορική διαδρομή μέσα στους κύκλους της ανθρώπινης ψυχής. Και αυτή η διπλή διαστρωμάτωση δηλώνεται ήδη από τον υπότιτλο της παράστασης.

Το λεωφορείο γίνεται λοιπόν ένας ενδιάμεσος χώρος – ούτε εντελώς πραγματικός ούτε εντελώς φανταστικός. Μια μετάβαση. Όπως ακριβώς και στον Δάντη, η διαδρομή δεν είναι ποτέ μόνο γεωγραφική – είναι πάντα και υπαρξιακή.

Κάθε διαδρομή είναι διαφορετική γιατί κάθε ομάδα θεατών φέρνει μαζί της και ένα άλλο βλέμμα.

Οι θεατές δεν παρακολουθούν απλώς -γίνονται επιβάτες, αλλά και συνταξιδιώτες. Τους χαρίζεται, θα έλεγα, το δικαίωμα να κατέβουν μια στιγμή “πριν την ώρα τους” και να πάρουν μια κλεφτή ματιά στα έγκατα της Κόλασης. Σε έναν βαθμό, γίνονται οι ίδιοι Δάντηδες: παρατηρούν, συλλογίζονται, καταγράφουν σιωπηλά ή και συμμετέχουν ενεργά με την παρουσία τους.

Σε τέτοιου είδους παραστάσεις είναι πραγματικά εντυπωσιακό το πώς αλλάζει όλο το “σκηνικό” τη στιγμή που μπαίνει ο θεατής στο παιχνίδι. Δεν πρόκειται για ένα κλασικό θέατρο όπου το κοινό παραμένει παθητικό. Αντίθετα, η παρουσία τους είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δραματουργίας, καθορίζει τον ρυθμό, την ένταση, ακόμα και την εξέλιξη της παράστασης. Κάθε διαδρομή είναι διαφορετική γιατί κάθε ομάδα θεατών φέρνει μαζί της και ένα άλλο βλέμμα.

Στιγμιότυπο από την παράσταση 608: Inferno Κυκλική @Ελίνα Γιουνανλή

Υπάρχει ένα σενάριο, ένα δραματουργικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε μέσα από πολλή δουλειά και εξακολουθεί να αλλάζει μέχρι και σήμερα, με έναν πολύ ζωντανό τρόπο. Με την ομάδα φύγαμε για μία εβδομάδα στα Ιωάννινα, και εκεί έγινε μια ουσιαστική, συλλογική εμβάθυνση. Εξερευνήσαμε χαρακτήρες, δομές, συνδέσεις, και κυρίως πώς όλο αυτό μπορεί να παραμείνει ανοιχτό και ευέλικτο χωρίς να χάνει συνοχή.

Η παράσταση λειτουργεί μέσα σε ένα δίπολο: Το ταξίδι ενός ηλικιωμένου στην Αθήνα και το  ταξίδι του Δάντη στην Κόλαση. Το μέρος της “Κόλασης” έχει ηχογραφηθεί από τον Κορνήλιο Σελαμσή και λειτουργεί ως ένας ακουστικός οδηγός σαν να κατεβαίνεις σε μια άλλη διάσταση, ενώ την ίδια στιγμή το σώμα σου βρίσκεται μέσα στο λεωφορείο, μέσα στην πόλη. Αντίθετα, το ταξίδι στην Αθήνα είναι καθαρά αυτοσχεδιαστικό. Εκεί, τίποτα δεν είναι προβλέψιμο, όλα αυτά λειτουργούν ως απρόβλεπτοι συμπρωταγωνιστές. Αυτό το συνεχές «παραμονεύειν» σε ό,τι μπορεί να συμβεί, είναι και η καρδιά της ζωντανής θεατρικής εμπειρίας. Αυτό το υβριδικό στοιχείο μάς επέτρεψε να παντρέψουμε το γραμμικό με το χαοτικό, το σκηνοθετημένο με το ζωντανό και αναπάντεχο.

Ως Hauscompany theatre, αλλά και ως Μάριος, αυτός είναι ο στόχος μας: να ερευνήσουμε, να παίξουμε, να δοκιμάσουμε τα όρια αυτού του είδους θεάτρου – του θεάτρου χώρου (site-specific theatre) και του εμβυθιστικού θεάτρου (immersive theatre). Πολύ συχνά ξεκινάμε από τον ίδιο τον χώρο, κι έπειτα αναρωτιόμαστε τι μπορεί να γεννηθεί μέσα του. Το λεωφορείο, για παράδειγμα, δεν ήρθε ως μέσο για να εξυπηρετήσει μια ήδη υπάρχουσα ιδέα. Αντίθετα, λειτούργησε σαν πηγή, σαν σπινθήρας.

Μας απασχολεί έντονα η θέση του θεατή: ποια είναι τα όριά του; Πώς μπορεί να ενταχθεί οργανικά στην παράσταση και να πάψει να είναι απλός παρατηρητής; Σε προηγούμενες δουλειές, όπως το Romeo & Juliet: a ρομάντσο club tragedy, το κοινό καλείται να χορέψει, να συμμετάσχει, να μπει σε έναν εορταστικό ρυθμό που είναι ταυτόχρονα αφήγηση και εμπειρία.

Κλείνοντας, θέλω πραγματικά να ευχαριστήσω την ΟΣΥ για τη στήριξη και την εμπιστοσύνη, καθώς και τον Γιώργο και τη Βασιλική, χωρίς αυτούς, αυτή η εμπειρία δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί.

τιγμιότυπο από την παράσταση 608: Inferno Κυκλική @Ελίνα Γιουνανλή

Αυτό που με ενδιαφέρει πιο πολύ είναι να μείνει κάτι ανοιχτό μέσα στον θεατή. Όχι να του δώσω ένα “μήνυμα”, αλλά μια εμπειρία. Μια διαδρομή που μπορεί να μη γίνει λέξεις αμέσως, αλλά να ενεργοποιήσει κάτι — μια σκέψη, μια μνήμη, μια ερώτηση.

Πιστεύω πολύ στην ελευθερία του θεατή. Δεν θέλω να τον καθοδηγήσω. Γι’ αυτό και η παράσταση βασίζεται σε τρία στοιχεία: εικόνα, ήχο, αφήγηση. Ο ίδιος επιλέγει πού θα εστιάσει, ποια ιστορία θα παρακολουθήσει, πού θα σταθεί. Ουσιαστικά, κάνει τη δική του σκηνοθεσία κάθε φορά — ανάλογα με το βλέμμα του.

Σαν άλλος Δάντης, κάνει κι αυτός ένα ταξίδι. Και όταν έρθει η ώρα να κατέβει, εύχομαι να κουβαλά μαζί του εκείνη τη γλυκιά μελαγχολία που φέρνει η αναγνώριση του εαυτού. Μια στιγμή σιωπής, μια ανάμνηση, μια εσωτερική στάση. Ένα “ποιος είμαι” που προέκυψε αθόρυβα, κάπου ανάμεσα στους ήχους της πόλης και τα βλέμματα των άλλων επιβατών.

Προς το παρόν, συνεχίζουμε το ταξίδι του 608: Inferno Κυκλική. Νιώθουμε πως αυτή η παράσταση έχει ακόμα πολλά να δώσει — και να λάβει — τόσο από τους θεατές όσο κι από εμάς. Είναι μια διαδρομή που εξελίσσεται διαρκώς, μια εμπειρία που μας μαθαίνει.

Μέρος αυτής της πορείας αποτελεί και η μπύρα 608 Inferno, που δημιουργήθηκε ειδικά για την παράσταση σε συνεργασία με τη ζυθοποιία Βαβέλ και την μπύρα 608. Είναι ο μοναδικός μας υποστηρικτής σ’ αυτό το ταξίδι, και η στήριξή τους έχει για εμάς ιδιαίτερη σημασία – συμβολίζει τον τρόπο με τον οποίο χτίζεται αυτή η παράσταση: εκ των έσω, μέσα από πραγματικές συνδέσεις, συνέργειες και συνεργασίες.

Ο επόμενος σταθμός για τη HausCompany theatre είναι το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας, όπου ετοιμάζουμε μια νέα “εν κινήσει” παράσταση — αυτή τη φορά σε διαφορετικό μεταφορικό μέσο. Συνεχίζουμε να ερευνούμε πώς ο χώρος, η μετακίνηση και η εγγύτητα με τον θεατή μπορούν να γεννήσουν νέες μορφές θεατρικής εμπειρίας.