Σοφία Καµαγιάννη, πώς θα συνδεθούμε ξανά με τη φύση;

Όλοι μαγευόμαστε από την εικόνα ενός πανέμορφου και καταπράσινου δάσους, λίγοι, ωστόσο, γνωρίζουμε τα όσα συναρπαστικά λαμβάνουν χώρα την ίδια στιγμή κάτω από το έδαφος. Για τη μουσικό, συνθέτρια και παιδαγωγό Σοφία Καμαγιάννη η πρόσφατη επιστημονική ανακάλυψη του δικτύου επικοινωνίας και αλληλοβοήθειας που αναπτύσσουν τα δέντρα μεταξύ τους, σε συνδυασμό με την εμπλουτιστική και εξισορροπητική εμπειρία που της προσφέρουν οι συστηματικές πεζοπορίες στα βουνά, έγιναν η έμπνευση που την οδήγησαν στην ιδέα δημιουργίας της παράστασης «Είμαι δέντρο που μιλά!», μια μονόπρακτη όπερα δωματίου για όλη την οικογένεια, σε λιμπρέτο Γιώτας Βασιλακοπούλου, που αυτή την περίοδο, παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη».

Και επειδή στον θαυμαστό κόσμο της μυθοπλασίας όλα είναι δυνατά, στο έργο της Σοφίας Καμαγιάννη ένα δένδρο αποκτά τη δική του φωνή, μάς αποκαλύπτει τα μυστικά του και μάς υπενθυμίζει πως είναι πολλά παραπάνω από ένας απλά σιωπηλός μάρτυρας του χρόνου. Νιώθει, θυμάται, προστατεύει και συνδέεται. Με αφορμή, λοιπόν, τη συνάντηση του με ένα αγόρι της πόλης, ξετυλίγεται, επί σκηνής, μια τρυφερή και συγκινητική ιστορία για τον μοναδικό τρόπο που τα δένδρα επικοινωνούν μεταξύ τους, συνεργάζονται και επιβιώνουν.

Φωτογραφία: Υπατία Κορνάρου

Ο στόχος της Σοφίας Καμαγιάννη είναι διττός. Μέσα από μια παράσταση με δυνατά μηνύματα, μια πρωτότυπη και σύγχρονη μουσική φόρμα, επιθυμεί να μυήσει μικρούς και μεγάλους στον μαγικό κόσμο της όπερας και του μουσικού θεάτρου, ανοίγοντας, μας ,ταυτόχρονα, ένα «παράθυρο» σε όλα εκείνα τα μικρά και τα μεγάλα «θαύματα» που είτε μάθαμε να αγνοούμε είτε δεν έχουμε γνωρίσει ποτέ. Η συνθέτρια αναγνωρίζει πως ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αποξενωθεί τόσο από το περιβάλλον όσο και από τον συνάνθρωπο του ακολουθώντας έναν τρόπο ζωής καταστρεπτικό για την πλανήτη. Για τον λόγο αυτό η μονόπρακτη όπερα δωματίου της, «Είμαι δέντρο που μιλά!», θέτοντας το ερώτημα «Είναι ο άνθρωπος ένα δέντρο που έχει ξεχάσει τις ρίζες του;», έρχεται να μάς υπενθυμίσει πως είμαστε μέρος ενός συνόλου. Η ανάγκη για εκ νέου ιεράρχηση των αναγκών της ζωής μας, η επανασύνδεση με τη φύση και τον άλλον είναι επιτακτική, η δύναμη της συνύπαρξης γαλήνια και λυτρωτική.

Η παράσταση έκανε πρεμιέρα το καλοκαίρι του 2023, στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα Ένας Πολιτισμός», ενώ φέτος, από τον Μάρτιο, παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», με πρωταγωνιστές τους Σοφία Κετεντζιάν, Νίκο Ζιάζιαρη, όπου και ολοκληρώνεται στις 4 Μαΐου. Η Σοφία Καμαγιάννη, με τη σειρά της, μοιράζεται μαζί μας τα «μυστικά» δημιουργίας πίσω από το έργο της και μάς προσκαλεί να ξαναβρούμε τις ρίζες που μας συνδέουν με τη φύση και τους ανθρώπους γύρω μας.

Στιγμιότυπο από την παράσταση «Είμαι δέντρο που μιλά!» που παρουσιάζεται στη Μουσική Βιβλιοθήκη σε σύνθεση/ μουσική διδασκαλία – διεύθυνση Σοφίας Καμαγιάννη και λιμπρέτο Γιώτας Βασιλακοπούλου

Το θέμα μας είναι η σύνδεση ενός παιδιού της πόλης με ένα δέντρο, μια μύηση στον θαυμαστό κόσμο των δέντρων και στις άγνωστες πτυχές τους, τονίζοντας παράλληλα την αποξένωση του ανθρώπου από τη φύση, άρα και από την ίδια του τη φύση. Η έμπνευση ήταν η ανακάλυψη, μέσω ενός βιβλίου, του συναρπαστικού υπόγειου δίκτυου επικοινωνίας το οποίο συνδέει τα δέντρα μεταξύ τους, ένα φαινόμενο που έχει ανακαλυφθεί επιστημονικά τα τελευταία χρόνια, και αλλάζει τον τρόπο που τα αντιλαμβανόμαστε. Αυτό με συνεπήρε, αλλά  βέβαια ήρθε να ενισχύσει και μια βιωμένη εμπειρία στην επαφή μου με τη φύση. Σε μια απόφαση αλλαγής ζωής ξεκίνησα τα τελευταία χρόνια συστηματικά πεζοπορίες στα βουνά, μια υπέροχη εξισορροπητική και εμπλουτιστική εμπειρία σύνδεσης, χαράς και ηρεμίας. Με τη Γιώτα που έκανε το λιμπρέτο ταιριάξαμε σε αυτό – συχνά πηγαίνει «στο χωριό της», που είναι μέσα στη φύση.

Το οτι αποφασίσαμε η όπερα να είναι δωματίου -δηλαδή έχει ελάχιστους συμμετέχοντες, στην περίπτωσή μας δύο λυρικούς τραγουδιστές και δύο μουσικούς, βιολί και πιάνο, ένα κουαρτέτο αλληλεπιδράσεων-εξαρχής  όρισε και ένα πλαίσιο πολύ ενδιαφέρον από δημιουργικής πλευράς. Η σύνθεση έχει σε ίση αναλογία τον έντονο λυρισμό και το ρυθμικό στοιχείο (ακόμα και όταν το μέλος απουσιάζει) και ηχοχρωματικά εμπλουτίζεται με κάποια προηχογραφημένα ηχοτοπία που αγγίζουν τη φαντασία. Ο λόγος ως νόημα αλλά και οι λέξεις  ως ήχος, ήταν για μένα, όπως πάντα, πολύ σημαντικά. Μουσική δεν είναι μόνο μια μελωδία, για αυτό και τα όρια μεταξύ λόγου και μουσικής σε αρκετά σύγχρονα παρόμοιας πρόθεσης έργα γίνονται δυσδιάκριτα. Αυτός ο τρόπος γραφής είναι και μια πρώτη σκηνοθετική γραμμή.

Συναισθήματα χαράς, γλυκύτητας, ελευθερίας, συν-κίνησης είναι αυτά που μου έρχονται πρώτα.

Το να υπάρχουν κίνητρα και σημεία αναφοράς για όλες τις ηλικίες, για αυτό και χρειάζεται αρχικά μια καλή «ανάγνωση» από πλευράς των δημιουργών. Τα νοήματα να  έχουν βάθος αλλά δεν χρειάζεται να αποτυπωνονται σύνθετα, ώστε να αφήνουν περιθώριο κατανόησης και απόλαυσης αντίστοιχα με την ηλικία. Οι συχνές μουσικές εναλλαγές, η δράση, το χιούμορ,ο ρυθμός αλλά και  συνολικά η διατήρηση εσωτερικού ρυθμού, η φαντασία στον μουσικό τρόπο που εκφράζονται οι χαρακτήρες, όλα αυτά είναι σημαντικά. Χωρίς τις ευκολίες που κουράζουν τους ενήλικες αλλά και υποτιμούν τα παιδιά ως κοινό. Επίσης, επειδή στην όπερα ο λυρισμός είναι ένα από τα κεντρικά χαρακτηριστικά χρειάζεται μια ισορροπία,  π.χ. να έρχεται πιο συχνά και με μικρότερη διάρκεια, πράγμα τελείως διαφορετικό από τις κλασσικές όπερες. Η συνολική διάρκεια επίσης θέλει καλό ζύγισμα. Προσωπικά στη φάση της δημιουργίας τέτοιων έργων αρέσκομαι να ξεδιπλώνω όλες τις (ηλικιακές) πλευρές μου.

Το θέμα της σχέσης του σύχρονου ανθρώπου με το περιβάλλον είναι μεγάλο και πολυπαραγοντικό, και μας αφορά όλους  και ατομικά και συλλογικά.

Το θέμα της σχέσης του σύχρονου ανθρώπου με το περιβάλλον είναι μεγάλο και πολυπαραγοντικό, και μας αφορά όλους  και ατομικά και συλλογικά.  Η αλλαγή οπτικής και ιεράρχησης των αναγκών της ζωής μας προκύπτει και από την πρόθεση συνειδητοποίησης του πού βρισκόμαστε. Εαν δεν υπάρχει ουσιαστικός προβληματισμός και απόφαση ενεργούς δράσης για ό,τι μας αφορά, τίποτα δεν αλλάζει. Εμείς φωτίσαμε όσα νιώσαμε ως σημαντικά με την ελπίδα να ανοίξει ένα παραθυράκι προς τα μικρά και μεγάλα θαύματα που έχουμε ξεχάσει ή που δεν έχουμε ποτέ γνωρίσει… Μας λείπει τόσο η χαρά και η ευεξία και να που κάποιοι τρόποι για να τις βρούμε είναι δίπλα μας. Θεωρούμε πολύ σημαντικό και καίριο το κοινό όλων των ηλικιών. Τα παιδιά και οι νέοι όλων των σχολικών βαθμίδων, χρειάζονται σήμερα κίνητρα και αφορμές για να βρεθούν στη φύση ενεργά και να τη γνωρίσουν. Από την άλλη, για να έρθει μια εκπαίδευση και αλλαγή στις γενιές που έρχονται χρειάζεται και το έμπρακτο παράδειγμα των μεγάλων.

Φωτογραφία: Υπατία Κορνάρου

Οι άνθρωποι έχουμε δημιουργήσει μια αίσθηση υπαρξιακής μοναξιάς, εκτός των άλλων, επειδή έχουμε αφαιρέσει από τη γη όλη την υπόλοιπη ζωή με την οποία τη μοιραζόμαστε, σαν να είμαστε κάτι άλλο ξεχωριστό και οχι κομμάτι της. Λειτουργούμε ως δερβέναγες στον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Οι σύγχρονες κοινωνίες του δυτικού πολιτισμού είναι ακραία υλιστικές, τεχνοκρατικές, ατομικιστικές και επιφανειακές, οι λόγοι του κοινωνικοοικονομικού συστήματος που κυριαρχεί είναι γνωστοί. Επίσης η έλλειψη ελεύθερου χρόνου (και φυσικά όχι μόνο αυτή) καταποντίζει ο,τιδήποτε μπορεί να πλουτίσει έναν άνθρωπο πνευματικά και ψυχικά.

Αχ, τα δέντρα…Σίγουρα γνωρίζουν, με τον δικό τους τρόπο, τόσα πολλά για τη συνεργασία, την αμοιβαιότητα, την  αλληλοστήριξη, το υπαρξιακό ταξίδι. Θα δανειστώ μια φράση που μου εντυπώθηκε βαθιά από τότε που την πρωτοδιάβασα: «Η λέξη για τον κόσμο είναι δάσος».

Οι άνθρωποι έχουμε δημιουργήσει μια αίσθηση υπαρξιακής μοναξιάς, εκτός των άλλων, επειδή έχουμε αφαιρέσει από τη γη όλη την υπόλοιπη ζωή με την οποία τη μοιραζόμαστε, σαν να είμαστε κάτι άλλο ξεχωριστό και όχι κομμάτι της.

Ολοκληρώνεται ένας κύκλος για να ανοίξει κάποιος άλλος -θεωρούμε ότι η διαδρομή μας δεν θα τελειώσει εδώ. Η ανταπόκριση του κοινού ήταν πολύ ενθουσιώδης, και κάποιες φορές και συγκινητική. Μια κοινή αναφορά πολλών θεατών ήταν το σχόλιο ότι αυτή η παράσταση πρέπει να παίζεται σταθερά στα σχολεία, σε φορείς, σε συλλόγους κλπ- αυτό μας χαροποίησε ιδαίτερα. Διότι εμπεριέχει μέσα στόχους που είχαμε και μεις εξαρχής : να έχει δυνατά μηνύματα, να αγγίζει συναισθηματικά τους θεατές και ταυτόχρονα να τους μυεί στον μαγικό κόσμο της όπερας και του μουσικού θεάτρου, με έναν απλό και προσιτό τρόπο, αλλά και μέσα από μια πρωτότυπη και σύγχρονη μουσική φόρμα.

Μια σκέψη η αφύπνιση σε σχέση με την αποσύνδεσή μας από τη Φύση, η παρακίνηση για ένα βήμα αλλαγής στη ζωή τους. Μετά, ένας προβληματισμός για το τι είναι τελικά τα δέντρα , μήπως έχουμε υποτιμήσει την αξία τους. Και, κυρίως, να νιώσουν το άνοιγμα της καρδιάς όταν συνδέεται – η τρυφερότητα της συνύπαρξης, με όλα όσα αυτή η έννοια περιλαμβάνει.