Λουδοβίκος ΙΔ’: Η ζωή του “Βασιλιά Ήλιου” της Γαλλίας μέσα από τις τέχνες

Την 1η Σεπτεμβρίου του 1715, ο Λουδοβίκος ΙΔ’, ο βασιλιάς που έμελλε να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη και να αφήσει την βασιλεία του ως υπόδειγμα για τους επόμενους ηγέτες, άφησε την τελευταία του πνοή στο παλάτι των Βερσαλλιών.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ σε ηλικία 5 ετών, Κλοντ Ντερουέ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Η γέννηση του στις 5 Σεπτεμβρίου του 1638, θεωρήθηκε θεόσταλτη, καθώς το βασιλικό ζεύγος, Λουδοβίκος ΙΓ΄ και Άννα της Αυστρίας, προσπαθούσαν για 23 χρόνια να αποκτήσουν διάδοχο, χωρίς αποτέλεσμα. Για αυτό το λόγο, ο Λουδοβίκος έλαβε το δεύτερο όνομα Dieudonné, που σημαίνει Θεόδοτος. Το 1640 ακολούθησε η γέννηση του αδερφού του, Φιλίππου. Η καθυστερημένη γέννηση των δύο διαδόχων του, έκανε τον βασιλιά να αμφισβητήσει την προέλευση των παιδιών του και κατηγορούσε τη σύζυγό του για μοιχεία.

Ο βασιλιάς πέθανε στις 14 Μαΐου του 1643 και ο μόλις τετράχρονος διάδοχος ανακηρύχθηκε επίσημα νέος βασιλιάς της Γαλλίας, ως Λουδοβίκος ΙΔ΄. Ένα συμβούλιο αντιβασιλείας υπό την Άννα της Αυστρίας ανέλαβε την εξουσία για τον ανήλικο διάδοχο, μέχρι να φτάσει στην μόνιμη ηλικία ανάληψης καθηκόντων. Στην πραγματικότητα όμως, η πραγματική λήψη αποφάσεων ανήκε στον καρδινάλιο Μαζαρέν, ο οποίος διαχειριζόταν ως Πρώτος Υπουργός τις κρατικές υποθέσεις.

Το 1649, ο μόλις 10 ετών διάδοχος του θρόνου, μαζί με τον αδερφό και την μητέρα του, μεταφέρθηκαν εσπευσμένα και με μυστικότητα σε ασφαλή τοποθεσία. Ο λόγος για τη βιαστική φυγή τους, ήταν η Επανάσταση της Σφενδόνης, ένας εμφύλιος πόλεμος, αποτέλεσμα μιας διαφωνίας μεταξύ της βασιλείας και του κοινοβουλίου του Παρισιού, που αφορούσε την απώλεια προνομίων των ευγενών και κράτησε μέχρι το 1659. Συγκεκριμένα, οι προσπάθειες του υπουργού Καρδινάλιου Μαζαρέν να συγκεντρώσει χρήματα για τον Τριακονταετή Πόλεμο, περιλάμβαναν αύξηση φόρων, που σταμάταγε τα διάφορα φορολογικά προνόμια που απολάμβαναν οι ευγενείς για αιώνες.

Ο Καρδινάλιος Μαζαρέν, Φιλίπ ντε Σαμπέν. Photo Credits: Wikimedia Commons

Η επανάσταση αυτή ήταν το σημείο καμπής της σκέψης του Λουδοβίκου. Εξαιτίας αυτής της άτακτης φυγής και του συνεχούς φόβου που είχε βιώσει, ο Λουδοβίκος είχε αρχίσει να τρέφει ένα ακόρεστο μίσος προς τους ευγενείς και το Κοινοβούλιο. Πίστευε πως ο ίδιος είχε επιλεχθεί από τον Θεό για να κάνει το έργο Του και πως μόνο αυτός είχε λόγο στις αποφάσεις.

Με τον θάνατο του Μαζαρέν, στις 9 Μαρτίου 1661, ο Λουδοβίκος έσπευσε να καταργήσει τον θεσμό του Πρωθυπουργού και παράλληλα, μείωσε τις αρμοδιότητες του υπουργού Οικονομικών. Σκοπός του ήταν να πάρει ο ίδιος τα ηνία της διακυβέρνησης του γαλλικού βασιλείου, σε όλους τους τομείς.

Η πρώτη περίοδος της σχεδόν αποκλειστικής βασιλείας του Λουδοβίκου έφερε μεγάλες διοικητικές μεταρρυθμίσεις. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της Γαλλίας, που ο βασιλιάς συγκέντρωνε στο πρόσωπό του τα καθήκοντα του ανώτερου δικαστή και τα ανώτερα διοικητικά καθήκοντα. Ακόμη, πήρε το αξίωμα και του Καγκελάριου και έτσι κατείχε και τα ανώτερα δικαστικά καθήκοντα. Το 1667, ο Λουδοβίκος δημιούργησε τον “Λουδοβίκειο Κώδικα“, ένα είδος αστικού κώδικα, το 1670 τον “Εγκληματικό Κώδικα“, το 1669 το διάταγμα σχετικά με το ναυτικό, και τη συνθήκη εμπορίου το 1673.

Τον Μάρτιο του 1685, ο Λουδοβίκος έθεσε σε ισχύ τον Μαύρο Κώδικα, μια σειρά διαταγμάτων που ρύθμιζαν τη ζωή των έγχρωμων σκλάβων στις γαλλικές περιοχές. Πριν από τον Μαύρο Κώδικα, οι σκλάβοι θεωρούνταν κινητά αντικείμενα, ενώ με τον Κώδικα τους είχε δοθεί το περιορισμένο δικαίωμα κάποιας ιδιοκτησίας, το περιορισμένο δικαίωμα καλής και ανθρώπινης μεταχείρισης από τους αφέντες τους και κάποια ακόμη δικαιώματα που βελτίωναν τις συνθήκες ζωής τους, γεγονός πρωτοφανές για την εποχή.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ στον Πόλεμο της Επανάκτησης του 1667, Baudouin Yvart. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Λουδοβίκος επεδίωκε συνεχώς να αυξήσει την δύναμη της Γαλλίας και ταυτόχρονα να μειώσει τη δύναμη και την πολιτική ισχύ των αντιπάλων του, για να κάνει την χώρα του, την πιο ισχυρή στην Ευρώπη. Αυτό πρακτικά σήμαινε πως έκανε συνεχώς πολέμους για να διευρύνει τα σύνορα και να αυξήσει τις κατακτήσεις του. Η Γαλλία, στα 65 χρόνια βασιλείας του, είχε καταφέρει να γίνει η πιο ισχυρή στρατιωτικά χώρα, με πάνω από 300.000 στρατιώτες στην υπηρεσία του μονάρχη.

Το 1667, εισέβαλε στις Κάτω Χώρες και στο Βέλγιο, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία τα δικαιώματα που είχε αποκτήσει στην περιοχή, μετά τον γάμο του με την Μαρία Θηρεσία της Ισπανίας, κόρη του βασιλιά της Ισπανίας. Μέχρι το 1668 είχε κυριαρχήσει σε 11 επαρχίες στο Βέλγιο και στην Φλάνδρα. Το 1672, αποφάσισε να συνεχίσει την επεκτατική του πορεία, απόφαση που του χάρισε ακόμη μια επαρχία στα βορειοανατολικά της χώρας. Η Γαλλία είχε πράγματι γίνει η μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης, και όλα χάρη στις σωστές αποφάσεις ενός μόνο ανθρώπου και των λιγοστών συμβούλων, που ο ίδιος σοφά είχε επιλέξει.

Το μεγάλο πρόβλημα για τον Λουδοβίκο ήρθε το 1689, όταν προσπάθησε να προσαρτήσει περιοχές της Λωρραίνης και της Αλσατίας. Η προσπάθεια αυτή μεταφράστηκε σε οκτώ χρόνια πολέμου, με την Γαλλία να αναγκάζεται τελικά να υπογράψει Ειρήνη, με την οποία έχανε όλες τις εκεί περιοχές, εκτός από το Στρασβούργο. Τα ταμεία του κράτους ήταν πλέον άδεια, καθώς ο πόλεμος αυτός ήταν πολύ δαπανηρός.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’, προστάτης των Τεχνών και των Επιστημών, Ζαν Γκαρνιέ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου, του “Βασιλιά Ήλιου“, όπως ήθελε να τον αποκαλούν, καθώς ο ήλιος είναι ο βασιλιάς των πάντων, σημειώθηκε πολύ μεγάλη ανάπτυξη στις τέχνες, τη ζωγραφική, την γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τη μουσική και τις επιστήμες. Αξιοσημείωτη ήταν και η πρόοδος που σημείωσαν το θέατρο και η φιλοσοφία, ενώ τα γαλλικά έγιναν η γλώσσα του υψηλού πνεύματος και της μόρφωσης στην Ευρώπη. Την περίοδο της βασιλίας του συντελέστηκε ο Χρυσός Αιώνας, με τους Μολιέρο, Ρακίνα, Καρτέσιο και Κορνήλιο να είναι μερικές από τις εξέχουσες προσωπικότητες του 17ου αιώνα. 

Επιπλέον κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, χτίστηκαν πολλά κτίρια και διάφορα άλλα έργα, όπως το Κανάλι του Μιντί, το 1681, που ενώνει μέχρι και σήμερα τον Ατλαντικό Ωκεανό με τη Μεσόγειο, και περνάει μέσα από την Τουλούζη. Το 1680 δημιουργείται μετά από υπόδειξή του και το Γαλλικό Θέατρο.

Οι Βερσαλλίες, το πολυτελές ανάκτορο του Λουδοβίκου ΙΔ’ που μέχρι και σήμερα προκαλεί τον θαυμασμό και τη δέος χιλιάδων τουριστών κάθε χρόνο, έγινε το 1682 η επίσημη έδρα του βασιλιά και της βασιλικής αυλής. Είναι το πιο μεγάλο και το πιο πολυτελές παλάτι σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Η αρχιτεκτονική του παλατιού είναι πραγματικά μοναδική και αξιοθαύμαστη, ενώ έγινε με τις υποδείξεις του Βασιλιά Ήλιου και σχεδιάστηκε αποκλειστικά στο γούστο και την αισθητική του. Στις Βερσαλλίες τα πάντα είχαν κατασκευαστεί από χρυσό, μάρμαρο και κρύσταλλο και φυσικά τα δωμάτια διακοσμούν πανέμορφες τοιχογραφίες και πίνακες ζωγραφικής.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ και η οικογένειά του, Νικολά ντε Λαρζιλιέρ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο πλούτος και η δύναμη του γαλλικού βασιλείου αντικατοπτρίζοντας με περίσσια φροντίδα στο παλάτι των Βερσαλλιών. Το συνολικό κόστος της ανέγερσης και της διακόσμησης του υπολογίζεται γύρω στα δύο δισεκατομμύρια ευρώ. Μέσα στο παλάτι υπήρχαν 4.000 υπηρέτες, 700 δωμάτια, 2.513 παράθυρα, 483 καθρέφτες και 67 εσωτερικές μαρμάρινες σκάλες.

Τα 70.000 τετραγωνικά μέτρα του παλατιού εμπλουτίζονταν με τους τεράστιους κήπους της αυλής, με τα μοναδικής ομορφιάς λουλούδια και σιντριβάνια τους. Σε ένα τέτοιας μαγευτικής εικόνας τοπία δε θα μπορούσε να μην οργανώνονται γιορτές και εκδηλώσεις. Κάθε μέρα, λάμβαναν μέρος διάφορες φαντασμαγορικές εκδηλώσεις, γεύματα και συναντήσεις με τους ευγενείς της περιοχής.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ στην αίθουσα με τους καθρέφτες του Παλατιού των Βερσαλλιών, Κλοντ-Γκι Χάλλυ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Το κέντρο των Βερσαλλιών ήταν η Αίθουσα των Κατόπτρων/ Καθρεφτών, ένας διάδρομος μήκους 75 μέτρων καλυμμένος κυρίως με καθρέφτες, με χιλιάδες κρυστάλλινους πολυελαίους, εκατοντάδες χρυσά κεριά και λεπτομερείς τοιχογραφίες να κοσμούν την αίθουσα.

Από τον Οκτώβριο και ως το Πάσχα, κάθε Δευτέρα, Τετάρτη και Πέμπτη, το παλάτι φιλοξενούσε θεματικά απογεύματα, χορούς, πάρτι μασκέ, γεύματα και φυσικά σουαρέ με τους ευγενείς των γύρω περιοχών. Τα πολυτελέστατα δωμάτια του βασιλιά είχαν το καθένα για όνομα μία φιγούρα του ελληνικού Δωδεκάθεου.

Ακόμα, ο διάσημος θεατρικός συγγραφέας Μολιέρος, ήταν ο κύριος διοργανωτής των διασκεδάσεων της βασιλικής αυλής μέχρι το 1673, γεγονός που αποδεικνύει την βαθύτατη αφοσίωση του Βασιλιά Ήλιου στις τέχνες και την υποστήριξή του στους καλλιτέχνες.

Πορτρέτου του Λουδοβίκου ΙΔ’, βασιλιά της Γαλλίας, Κλοντ Λεφέβρ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ φημιζόταν για την γοητεία και τη φιλικότητα του, ενώ ταυτόχρονα ήταν και αρκετά ευγενικός. Το μεγαλύτερό του προτέρημα ήταν η ικανότητά του να “διαβάζει” τους ανθρώπους και αυτό τον βοηθούσε να επιλέξει ορθά, το κατάλληλο άτομο στο κατάλληλο αξίωμα. Στις συνεδριάσεις άκουγε με προσοχή όλους όσοι μιλούσαν και συμμετείχε ενεργά στις αποφάσεις, καθώς ήθελε όλα να περνάνε από το χέρι του. Παρόλα αυτά, ήταν γνωστός και για τον μεγάλο εγωισμό και την αλαζονεία του, καθώς πάντα νόμιζε ότι ήταν ο καλύτερος.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Λουδοβίκος δεν ξεπερνούσε το 1,75, αλλά τον ξεχώριζε η κομψότητα του, η οποία εντυπωσίαζε τους πάντες, και κυρίως τις γυναίκες. Η μεγάλη γοητεία που ασκούσε στις γυναίκες, τον είχε οδηγήσει σε πολλές εξωσυζυγικές σχέσεις. Η οικογένεια ήταν γι’ αυτόν πολύ σημαντική και φρόντιζε πάντα τα παιδιά του, όχι μόνο τα νόμιμα, αλλά και αυτά που είχε αποκτήσει εκτός γάμου. Συνολικά είχε 20 παιδιά. Του άρεσε πολύ να διασκεδάζει και να διοργανώνει διάφορες γιορτές. Λάτρευε την ιππασία, το θέατρο, την μουσική και τον χορό.

Η επιτυχία που είχε ως απόλυτος μονάρχης, οφείλεται στην ισχυρή και αποφασιστική του προσωπικότητα, και στις μοναδικές του ικανότητες να επιβάλει την γνώμη και την θέλησή του, αποδεικνύοντας πως οι προσωπικές ιδιότητες του μονάρχη ήταν, για την ευημερία του βασιλείου, πιο σημαντικές και από τους σωστούς συμβούλους. Δυστυχώς, ο “Βασιλιάς Ήλιος“, καθώς οι ακτίνες του έσβηναν προς το τέλος της ζωής του, δεν κατάφερε να τις κληρονομήσει στους δύο ζωντανούς του διαδόχους, που φάνηκε από την αρχή της βασιλείας τους, πως δεν είχαν τα χαρίσματα του.

Η Περσική Πρεσβεία πλησιάζει τον Λουδοβίκο ΙΔ’ στις 19 Φεβρουαρίου του 1715, Νικολά ντε Λαρζιλιέρ. Photo Credits: Wikimedia Commons

Την 1η Σεπτεμβρίου του 1715 ο “Βασιλιάς Ήλιος” της Γαλλίας άφησε την τελευταία του πνοή στις αγαπημένες του Βερσαλλίες, σε ηλικία 77 χρόνων. Η βασιλεία του ήταν η μακροβιότερη στην ιστορία της Ευρώπης. Παρόλο που φεύγοντας από την ζωή άφησε πίσω του μία εξουθενωμένη Γαλλία, με τεράστια οικονομικά προβλήματα από τον πόλεμο της Ισπανικής Διαδοχής, αποτέλεσε τον πιο σημαντικό σταθμό στη γαλλική ιστορία και την πιο έντονη επιρροή της Ευρώπης. Κατάφερε να κάνει την Γαλλία σπουδαία.

Η σημαντική του συμβολή στην τέχνη είναι εξίσου αξιοσημείωτη, καθώς ενέπνευσε και υποστήριξε χιλιάδες καλλιτέχνες. Ο γαλλικός πολιτισμός απέκτησε άπλετο κύρος, και τους επόμενους αιώνες η γαλλική γλώσσα θεωρούνταν χαρακτηριστικό της ελίτ ευρωπαϊκής κοινωνίας.

Ο Λουδοβίκος ΙΔ’ κατάφερε να αφήσει το όνομα του με ανεξίτηλα γράμματα δίπλα στον 17ο αιώνα, αλλά και στον καλύτερο Γάλλο βασιλιά.