Έξι δημιουργοί μοιράζονται αναμνήσεις τέχνης από το 2017

Ένα άλμπουμ στο MP3. Ένα βιβλίο στη βιβλιοθήκη. Μια ταινία στο σινεμά. Η εκδοχή μιας όπερας. Μια παράσταση θεάτρου ντοκουμέντο. Μια παράσταση τελετουργία. Μια ανάμνηση τέχνης φυλαγμένη είτε στο σκληρό δίσκο, είτε στο πάνω ράφι, είτε στην παραστασιακή μνήμη. Όλες, πάντως, φώλιασαν μέσα στον ημερολογιακό χρόνο του 2017 και είναι ικανές να τον θυμίζουν.

Έξι διακεκριμένοι δημιουργοί, οι σκηνοθέτες Κατερίνα Ευαγγελάτου και Δημήτρης Καραντζάς, ο ηθοποιός (και σκηνοθέτης) Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, ο σκηνοθέτης (και χορογράφος) Κωνσταντίνος Ρήγος, ο συγγραφέας Αλέξης Σταμάτης και ο μουσικός και μαέστρος Μάρκελλος Χρυσικόπουλος επιλέγουν μια στιγμή πολιτισμού της χρονιάς που φεύγει, υπενθυμίζοντας πως η σημαντική τέχνη μπορεί να εκδηλώνεται και σε πιο αναπάντεχες μορφές.

Κατερίνα Ευαγγελάτου

Το ανακάλυψα σχετικά πρόσφατα. Πρόκειται για το καινούργιο άλμπουμ της Αλεξάνδρα Λέρτα, μιας ανεξάρτητης μα πολύ ταλαντούχας δημιουργού, που κυκλοφόρησε τον περασμένο Νοέμβριο. Κι όταν λέμε “κυκλοφόρησε” έχει ανέβει μόνο σε υπηρεσίες ψηφιακής μουσικής, τύπου Spotify. Με τίτλο «The echoing green» – εμπνευσμένο δηλαδή από το ομότιτλο ποίημα του Γουίλιαμ Μπλέικ – βρήκα ξαφνικά να με αγγίζει πολύ. Μέσα από ένα μείγμα folk, country και jazz ήχου φέρει την αύρα μιας γλυκιάς μελαγχολίας. Είναι, δηλαδή, ένα πολύ γλυκόπικρο υλικό: Εκτελεσμένο από εξαιρετικούς μουσικούς, με στίχους που συγκινούν (και μάλιστα στα αγγλικά), έχει ένα πνεύμα που σε μετακινεί προς τη μελαγχολία αλλά στο τέλος διαπιστώνεις πως σου έχει φτιάξει υπογείως τη διάθεση. Συνθέτρια, στιχουργός, ερμηνεύτρια και παραγωγός του άλμπουμ η Αλεξάνδρα Λέρτα είναι μια καλλιτέχνιδα με πολύ προσωπικό ύφος, μια χαμηλόφωνη δημιουργός που ωστόσο νομίζω πως αξίζει την προσοχή μας.

Δημήτρης Καραντζάς

Μια αθόρυβη αλλά ουσιαστική και σπουδαία στιγμή για τις Τέχνες του 2017 είναι η έκδοση «Σύσσημον / Τα κεφάλαια» με τίτλο «Το Πορθμείον» του Νίκου Α. Παναγιωτόπουλου από τις Εκδόσεις «Ροδακιό». Αυτό κρατώ. Ένας από τους ελάχιστους εναπομείναντες στοχαστές – ποιητές που απολύτως ιδιοσυγκρασιακά ξυπνούν τις πιο μύχιες και καταχωνιασμένες περιοχές διάνοιας και συναισθημάτων.

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης

Θα επιλέξω μια ταινία: Το «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ» του Κεν Λόουτς που με ταρακούνησε φοβερά. Μια απλή ταινία που αφηγείται την ιστορία απλών καθημερινών ανθρώπων και παρόλα αυτά πετυχαίνει να γίνεται τόσο σοκαριστική, να χτυπάει απευθείας στο συναίσθημα. Χωρίς να διδάσκει, χωρίς να ηρωοποιεί τα πρόσωπα – δεν είναι καν μια λούμπεν ιστορία – αναδεικνύει την πάλη του ενός απέναντι στο, απολύτως παράλογο, σύστημα· του ανθρώπου που πεθαίνει διεκδικώντας το αυτονόητο δικαίωμα του απέναντι στο κοινωνικό κράτος. Είναι τόσο απαλός και διεισδυτικός ο τρόπος του Κεν Λόουτς γι’ αυτό είναι και βαθιά πολιτικός. Ο «Ντάνιελ Μπλέικ» ενεργοποίησε, για μια ακόμα φορά, μέσα μου την ανάγκη μου ώστε οτιδήποτε κι αν κάνω στη ζωή και στην τέχνη να συμβάλλει προκειμένου ο άνθρωπος να μην φτάνει σε αυτό το σημείο.

Κωνσταντίνος Ρήγος

Τυχαία και μοιραία είδα, μέσα στην ίδια χρονιά, τρεις ενδιαφέρουσες διαφορετικές εκδοχές του «Μποέμ» σε τρεις μεγάλες όπερες: Την αγγλική εκδοχή στο Royal Opéra House στο Λονδίνο, τη γαλλική εκδοχή στην Opéra de la Bastille στο Παρίσι και την αναβίωση της παλαιότερης παράστασης της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Σταύρος Νιάρχος. Έτσι, το έργο, μέσα από την κάθε εκδοχή του, άρχισε, αργά αλλά σταθερά, να μου αποκαλύπτεται. Στο Λονδίνο εισέπραξα μια… αντικειμενική εκδοχή του σε παραμυθένια ατμόσφαιρα που κράτησε το «Μποέμ» στην επιφάνεια του. Στο Παρίσι ο Γερμανός σκηνοθέτης δίχασε το κοινό τοποθετώντας την πρώτη πράξη του έργου σε μια κάψουλα στο Διάστημα, τη δεύτερη σ’ ένα όνειρο και τις επόμενες δύο στο Φεγγάρι! Με στέρεη δραματουργία έδωσε κάτι μεταφυσικό, μεγάλες δόσεις χιούμορ μα αφαίρεσε ταυτόχρονα κάτι από την ουσία του έργου. Η εκδοχή, όμως, που με άγγιξε ολοκληρωτικά ήταν η αναβίωση της αθηναϊκής που με μοναδικό τρόπο ερμήνευσε η Μυρτώ Παπαθανασοπούλου – πιστεύω πως και ερμηνευτικά ήταν η καλύτερη εκδοχή του έργου. Το έργο έφυγε από την illustration προσέγγιση του και άγγιξε αισθητικά και ερμηνευτικά τον κόσμο του περιθωρίου όπως τον έχουμε βιώσει μέσα από τα έργα της Σάρα Κέιν και άλλων σύγχρονων δραματουργών. Η ιστορία της Μιμή σ’ αυτόν τον κόσμο απόκτησε την αληθινή υπόσταση της.

Αλέξης Σταμάτης

Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες και – για μένα – συγκινητικές καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που είδα μέσα στο 2017 είναι το «Ρουλέτενμπουργκ» που ανέβηκε στα πλαίσια του θεσμού «Mind the fact» στο Hotel Ερμού σε σκηνοθεσία – δραματουργία Ιωάννας Βαλσαμίδου και Γιολάντας Μαρκόπουλου. Κάποιοι πρώην εξαρτημένοι παίκτες τυχερών παιχνιδιών συγκεντρώνονται γύρω από μία θεατρική σκηνή, κρατώντας στα χέρια τον «Παίκτη» του Ντοστογιέφσκι και μιλούν για το δικό τους Ρουλέτενμπουργκ. Στήνουν μία θεατρική παράσταση με απόλυτα προσωπικές εξιστορήσεις για τον παθολογικό τζόγο, τα τυχερά παιχνίδια, την ατομική καταστροφή, αλλά και για τον έρωτα, τη γυναίκα, την απελευθέρωση από τη δίνη του πάθους. Η ειλικρίνεια και η ανεπιτήδευτη αφήγηση του κάθε “ηθοποιού” – πρώην εξαρτημένου, δίνει στο εγχείρημα μια μοναδική αίσθηση προσωπικού ντοκουμέντου κρατώντας τα όρια τέχνης και πραγματικότητας σε τεντωμένο σκοινί. Μια εξαιρετικά δραστική προσέγγιση τουdocumentary theatre, ένα ατόφιο υλικό που επικοινωνεί διπλά: Και ως θέαμα και ως αλήθεια.

Μάρκελλος Χρυσικόπουλος

Δεν σκαμπάζω από θέατρο, ας μιλήσω καλύτερα με όρους αστικής χωροταξίας: Γίνεται σε ένα οικοδομικό τετράγωνο της θλίψης και της εγκατάλειψης, ανάμεσα στις πεταμένες σύριγγες και την πορνεία των πέντε ευρώ, να λάβει χώρα ένα Διονυσιακό Μυστήριο; Καλά, δεν σκαμπάζω από αστική χωροταξία, ας μιλήσω καλύτερα με όρους μουσικολογίας: Είναι δυνατόν δύο σώματα να γίνουν μόνο ένα και να μην περισσεύει απολύτως τίποτα; Γίνεται αυτό παρουσία μαρτύρων; Είναι δυνατόν δύο σώματα να μετουσιώνονται σε ουροβόρο όφι; Αυτός να ξερνάει τα λυσσακά του και αυτά μετά να ξαναγίνονται άντρας και γυναίκα; Πόσες φορές μπορεί να τελεσθεί το θαύμα της γέννας και του θανάτου επί σκηνής; πόσες φορές αντέχει ο άνθρωπος να υπερβεί εαυτόν το ίδιο βράδυ; «Ανκόρ» στο θέατρο Αττις. Ο Θόδωρος Τερζόπουλος. Η Σοφία Χιλλ και ο Αντώνης Μυριαγκός. Κάτι ήθελα να προσθέσω για την γραμμικότητα της ύπαρξης. Δεν έχει καμία σημασία. Τους ευχαριστώ και τους θαυμάζω.